Tam aşılı olup Covid-19’dan vefat edenlerin ortak noktaları ne? | Kimler risk altında?

Dünyayı tesiri altına alan Covid-19 pandemisi, aşı çalışmaları sayesinde kıymetli ölçüde denetim altına alındı. Ama yeni varyantların çıkması ve toplumun muhakkak bir kısmını tesiri altına alan aşı zıtlığı, sıhhat krizinin denetim altına alınmasını bir epey güçleştiriyor.

Son olarak, ABD’de 65 yaş ve üstü tam aşılı bireylerin vefat oranlarındaki yükseliş, uzmanları harekete geçirdi. Ne yazık ki hiçbir aşı yüzde 100 tesirli değil. Birtakım şahıslar büsbütün aşılı olsalar bile virüs kapabiliyor. Aşısı tamamlanmış şahıslarda görülen olaylar için İngilizce literatürde “breakthrough cases” terimi kullanılıyor. “Breakthrough” sözünü “delip geçen” olarak Türkçeleştirmek mümkün. Uzmanlar durumun, kronik rahatsızlıklar ve ilerleyen yaş olduğunu kestirim ediyor.

Pekala ancak bu durum ileri yaştaki şahısların tümü için genellenebilir mi? Ve dahası, bugün aşı olduğu halde ‘delip geçen’ enfeksiyonlara maruz kalarak hayatını kaybeden ortak noktası nedir? Bu sorulara cevabını arayan The Wall Street Journal, pandemi devrinde kimlerin hakikaten risk altında olduğunu inceledi.

HATIRLATMA DOZLARINI GECİKTİRENLER RİSK ALTINDA

Salgının sonlarına gelindiği fikri yaygınlaştıkça, önlemler de süratle esnemeye başladı. Lakin yeni varyantların yarattığı tehlike hâlâ telaş verici boyutlarda.

ABD’deki tam aşılı şahısların vefat sayılarındaki artışı inceleyen WSJ, tutarsız eyalet raporlarından derlediği bilgiler ışığında, bu yıl 1,89 milyondan fazla hadisenin görüldüğünü, en az 72 bin kişinin hastaneye kaldırıldığını ve 20 bin vefat sayısı olduğunu ortaya çıkarttı.

Tutarsızlığın en büyük sebebi ise eyalet ve federal merkezlerin elinde bulunan “vefat sayıları” daha çok aşılanmamış insanların oranlarını yansıtıyor olması. Bununla birlikte kimi eyaletlerde aşılarını erken yaptıran şahıslara, hatırlatma dozları yapılmaması virüse karşı bağışıklığın giderek azalmasına ve buna bağlı olarak enfeksiyon oranlarında artışlara neden oldu.

‘KRONİK RAHATSIZLIKLAR VE İLERİ YAŞ VEFAT ORANLARINI ARTTIRIYOR’

Hadise artışlarını ve kimlerin risk kümesinde olduğunu ve Covid-19’a yakalananların ortak özelliklerini Hurriyet.com.tr’ye açıklayan Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hacer Kuzu Okur, olay sayılarının süratle artış gösterdiği bu devirde aşılarımız tam olsa bile virüsün bedenimize girebileceğinin altını çizdi.

Virüse yakalananların ortak özelliklerini açıklayan Prof. Dr. Hacer Kuzu Okur, çoğunlukla kolay boğaz ağrısı, burun yanması, hafif ateş üzere bulgular ile seyir gösteren virüs, tam aşılı genel sıhhat durumu âlâ şahıslarda düşük bir seyir izlediğini belirtti ve devam etti:

“Tam aşılı oldukları halde kanser hastaları, organ nakli geçirmiş olan hastalar, genel manada hastalıklara savunması daha düşük ve bağışıklık sisteminin baskılandığı hastalıkları olan bireyler Covid-19 virüsünü aldıklarında, hastalığı daha ağır geçirdikleri üzere yaş arttıkça vefat oranı da bu bireylerde daha fazladır.” 

İLERİ YAŞTAKİLERİN KORUNMASI İÇİN AŞI ORANLARININ ARTMASI GEREK

WSJ, artış gösteren olayların ortak noktalarını incelemek için başlattığı çalışmada, 21 milyondan fazla tam aşılı insanın tıbbi kayıtlarını ve şimdiki durumla ilgili devletin hazırlamış olduğu raporları karşılaştırdı.

Kayıtları inceleyen uzmanlar ileri düzeyde diyabet, kronik akciğer, böbrek hastalığı bulunanların ve bağışıklık sistemi zayıf olanların tam aşılı olsa bile büyük risk altında bulunduğunu ortaya çıkarttı.

Halk sıhhati uzmanları, koronavirüs ile çabanın uzun bir vakte yayılacağını düşünürken virüse karşı yeni gelişmelerin bilhassa ileri yaştaki hastaları savunmasız bıraktığı bilhassa belirtiyor. Bu nedenle, kitle bağışıklığının arttırılması için aşılanma oranlarının süratle artış göstermesinin büyük bir ehemmiyet taşıdığına işaret ediliyor.

PEKALA RİSK ALTINDAKİLER NELERE DİKKAT ETMELİ?

Kronik rahatsızlıkları bulunanların tam aşılı olsa da pandemi devrinde risk altında olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Hacer Kuzu Okur, diyabet hastalığı, kilo fazlalığı, kalp damar sistemi hastalığı, organ nakli operasyonu, kronik teneffüs yolu hastalığı, romatolojik ve bağışıklık sistemini etkileyen tedaviler olan hastaların ara ve hijyenden hiçbir kaidede taviz vermemeleri gerektiği ikazında bulunuyor.

Kronik rahatsızlıkları bulunan ve ilerleyen yaştaki şahısların aşılarını tamamladıktan sonra, korunma kurallarına tam uymak zorunda olduklarını, virüse karşı risk altında olduklarını bilhassa vurguluyor. Okur, “Aşılar yalnızca hastalığı hafif geçirmemize yardımcı olabilir. Yüksek risk grubundaysak, aşıya karşın hayati tehlikenin devam ettiğini unutmamamız gerekiyor” açıklamasını yaptı.

HASTANEYE KALDIRILANLARDAN YÜZDE 79’UNUN BİR KRONİK RAHATSIZLIĞI VAR

Aşı tartışmalarının ağır olarak devam ettiği ABD’de yetkililer toplum bağışıklığı için aşının hayli değerli olduğu, virüse karşı savunmasız olanların korunabilmesi için de herkesin aşılarını yaptırması gerektiği bilhassa belirtiliyor. Kaliforniya eyaletinde bulunan Los Angeles County halk sıhhati departmanı bulaşıcı hastalık denetimi ve tedbire kısmı tarafından yapılan incelemelerde, aşılanmamış bireylerin tam aşılananlara nazaran yaklaşık 29 kat daha fazla hastaneye kaldırıldıklarını bildirdi.

Pandeminin bir türlü denetim altına alınamaması nedeniyle, Hastalık Denetim ve Muhafaza Merkezleri yöneticisi Rochelle Walensky yaptığı açıklamada, 65 yaş ve üstü tam aşılı bireylerin acil servislere müracaat oranında süratle artış gözlemlediklerini söyledi ve devam etti: “Bu bireylere hatırlatma dozları uygulayarak virüse karşı tam korunur hale getirmek istiyoruz.”

Güney Karolina’dan alınan son datalara nazaran ise, koronavirüs nedeniyle hastaneye kaldırılan bireylerin yüzde 79’unun en az bir kronik rahatsızlığı bulunduğu ortaya çıktı. Ağır hadiselerin tedavi gördüğü ağır bakım ünitelerinde de oran yüzde 88’e ulaşmış durumda.

İKİ KAT DAHA RİSKLİ

Hastanelerin tıbbi dataları üzerinden araştırma çalışmaları yürüten Truveta şirketi, 1,7 milyon tam aşılı şahısların bilgilerini incelediğinde diyabet, kronik akciğer ve böbrek hastalığı olanların hastaneye yatırılma oranlarının, kronik hastalığı bulunmayan aşılı şahıslardan iki kat daha fazla olduğunu ortaya çıkarttı.

Lakin buna karşın, aşıya karşın hastalığa yakalanan ve kronik rahatsızlığı bulunan bireylerin yeni varyantlara yakalanma olasılıkları, aşı olmayanlara nazaran daha düşük. Örneğin, kronik böbrek hastalığı bulunan 110 bin kişinin yalnızca yüzde 1,5’i Covid-19’dan etkileniyor. Araştırma şirketi Truveta ise genel manada kronik hastalığı bulunanların yaklaşık dörtte birinin aşı olmasına karşın hastaneye kaldırıldığını tespit etti. Tam aşı olan ve rastgele bir sıhhat sorunu bulunmayan şahısların hastaneye yatma oranı ise yaklaşık yüzde 7,5.

‘TEMEL SIHHAT HAKLARINDAKİ EŞİTSİZLİK’

Epic Systems şirketi tarafından hazırlanan dataları pahalandıran Epic Health Research Network, tam aşılananlar ortasında gözlenen vefat oranlarının yaklaşık yüzde 80’inin 65 yaş üstü bireylerde görüldüğünü açıkladı.

19,5 milyon kişinin bilgilerine dayandırılan çalışmaya nazaran, Hastalık Denetim ve Muhafaza Merkezleri dataları de bu yıl içinde hayatını kaybedenlerin yüzde 69’unun ileri yaşta olduğunu kayıt altına almıştı.

Epic Health Research Network tarafından açıklanan bilgilerde, sosyo-ekonomik faktörler nedeniyle, savunmasız durumdaki şahısların aşılara karşın virüse karşı korunmasız durumda olduğuna işaret edildi. ABD’deki Harvard T. H. Chan Halk Sıhhati Okulu’ndan Thomas Tsai, “Temel sıhhat haklarında eşitsizlik büyüyor” açıklamasının akabinde, en savunmasız toplulukların ağır bakım ünitelerine sahip olan hastanelere erişiminin sonlu olduğunu, ağır bakım ünitelerine sahip hastanelere erişebilenlerin ise iki kat daha şanslı olduğunun altını çizdi.

AŞININ TESİRİ NE VAKİT AZALIYOR?

Epic Health Research Network ayrıyeten, aşıların tamamlanmasının akabinde yaklaşık 20 ile 22 hafta geçtikten sonra aşının koruyuculuğunun giderek azaldığını ve olayların bu nedenle artış gösterdiği belirtti. Örneğin, Georgia’da yapılan incelemelerde, aşı mühletleri ile olumlu olaylar ortasındaki vakit aralıkları ölçüldükten sonra, aşıların akabinde hatırlatma dozları yapılmadığı takdirde, aşıların koruyuculuğunun giderek azaldığına işaret edildi.

Epic Health Research Network’ün klinik araştırmalardan sorumlu lider yardımcısı Dr. Jackie Gerhart, aşıların tesirinin insanlarda ne vakit sonra azaldığını tespite yönelik yaptıkları çalışmalarda, aşının tesirinin azalması ve yeni delta varyantının yaz aylarında yükselişe geçmesiyle aşıların yeterlice yetersiz kaldığını kaydetti.

AŞI OLMAYAN EYALETLERDE, AŞI OLANLAR TEHLİKEDE!

Artış oranlarının süratle yükseldiği ABD’de yetkililer aşılanmamış bireylerin yüksek risk altında olduğu vurgularken, Vermont eyaleti Sıhhat Komiseri Mark Levine yaptığı açıklamada, eyalet nüfusun yüzde 72’sinin tam aşılı olduğunu Vermont’ta aşısız bireylerin yeni olayların yaklaşık yüzde 70’ini oluşturduğunu söyledi.

Lakin yetkililer, aşılanma oranlarındaki yavaşlık ve aşı terslerinin sayısının bir epey fazla olmasından huzursuz. Bu nedenle, aşı kampanyasına sürat verilmiş durumda. Virüsün denetim altına alınamamasının nedeni olarak gösterilen aşı terslerinin yaratığı kaosa açıklık getirmek isteyen Kentucky Valisi Andy Beshear, aşı olmayan eyaletlerde tam aşılı bireylerin hastaneye yatışlarının yüzde 16’ya çıktığını kaydetti. Geçen ay bu sayı yüzde 8,4 civarındaydı.

Vali Beshear yükselen oranlara dikkat çekerek, “Sayıların nasıl yükseldiğine bakın. Bu sayılar bağışıklığın azalması manasına gelir” dedi ve ekledi: “Aşıları erken olanların, virüsün yeni varyantlarına karşı muhafazasız kaldı. Burada kritik olan hatırlatıcı dozlar.”