Konya’da yüzey yarıkları ve obrukların sayısı artıyor

Konya’nın Karapınar ilçesi ve etraf ilçeler ile vilayetlerde obrukların oluşumu her geçen gün daha da artıyor.

Obruk oluşan bölgelerde araştırma yapan AFAD ve Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü iş birliği yaparak obrukların oluşumu ve alınabilecek tedbirler hakkında çalışmalar yapmaya devam ediyor.

OBRUK SAYISI 2 BİNE ULAŞTI

Yapılan çalışmalarda Konya genelinde farklı noktalarda oluşan irili ufaklı obruk sayısının 2 bine ulaştığı tespit edildi.

Çalışmalar sırasında obrukların büyük bir çoğunluğu yer altının düşümüne de bağlı olarak tarım alanları, yerleşim alanları, güç yatırım alanları üzere daha çok risk oluşturacak noktalarına hakikat ilerlediği raporlandı.

GEÇEN YIL 600 OBRUK TESPİT EDİLMİŞTİ

Yapılan çalışmalar hakkında bilgi veren Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, “Konya’daki obruk alanlarının tespit edilmesi için bir projemiz var. AFAD ile Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama Araştırma Merkezi olarak geçtiğimiz yıl yapmış olduğumuz ölçümlerde Karapınar ilçesinde 600 obruk tespit edilmişti. Bu yıl Halkapınar, Ereğli, Emirgazi, Çumra, Karatay ve Selçuklu ilçesinin değerli ölçüdeki yerlerinde çalışmalarımızı gerçekleştirdik. Bu çalışmalar sonucunda kuyu formunda çöken obrukların yanı sıra yüze oturma derinlikleri 20 ile 30 santimetreden başlayan bir ve bir buçuk metreye kadar giden yüzeyde yarılma biçiminde izlenimleri çok sayıda yüzey deformasyonlar ölçtük. Toplam sayıda 2021 yılı sonuna hakikat 2 bine yakın obruk oldu. Bilhassa birtakım bölgelerde toplu olarak ağır bir çökme yapıların olduğunu gözlemledik” dedi.

OBRUKLAR RİSK OLUŞTURACAK NOKTAYA ULAŞTI

Son oluşan obrukların ilçelere yakın alanlarda oluştuğu ve riskin arttığını anlatan Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, şöyle devam etti:

“Geçmişte yer altı su düzeyleri yüksekken daha yüksek dağlık alanlarda falan meydana geliyordu. Günümüzde olan obrukların büyük bir çoğunluğu yer altının düşümüne de bağlı olarak tarım alanları, yerleşim alanları, güç yatırım alanları üzere daha çok risk oluşturacak noktalara gerçek gelmeye başladı. Son birkaç yıl içerisinde oluşan obrukların, kıymetli bir kısmı gerek tarım alanlarında gerek yerleşim alanlarının orada yayla diye tabir edilen küçük yerleşim yerleri var, bu yerleşimlerin ortasında obruk meydana gelebiliyor. Hatta meskenlere, araçlara, ağıllara ziyan veren obruklar var. Lakin şuana kadar çok şükür can kaybı yok.”

Bölgedeki bu doğal olayla ilgili tedbir konusunda bilgi veren Prof. Dr. Fetullah Arık, “Sadece Konya’ya has değil obruk oluşumu. Memleketin birçok yerinde oluşuyor. Lakin Konya’daki obrukların temel oluşum nedeni; suyla karşılaştığı vakit çözünebilir kayalar, yeraltı suyunun varlığı, hidro kimyasal ve yapısal jeolojik özelliklerdir. Münasebetiyle bunlarla ilgili doğal jeolojik süreçler olduğu için tedbir alma talihimiz yok. Buradaki yapıyı değiştiremiyoruz fakat yeraltı su düzeyini değiştiren kıymetli faktörlerden bir tanesi de havza içerisindeki çok ağır yeraltı suyu kullanımı.

HAVZADA ÇOK SAYIDA KUYU VAR

Havza etrafındaki dokümanlı 30-35 bin kuyuya karşılık bunun 3 katı kadar evraksız kuyu var. Bu evraksız kuyularda ne kadar su ürettikleri ile ilgili datalar mevcut değil. Bilinen en değerli data yeraltı su düzeyinin her geçen yıl düşmeye devam ettiği. 1960’lı yıllardan itibaren santimetreyle tabir edilen düşümler, 2000’li yıllardan sonra yarım metre-1 metre düzeyinde, 2010’lardan sonra da 1,5-2 metre düzeyindeyken yalnızca 2021 yılında birtakım müşahede kuyularında 20 metrenin üzerinde yeraltı su düzeyinde düşümler var.

“YERLEŞİM ALANLARINI TEHDİT EDİYOR”

Bu düşümler sonucunda su-kayaç etkileşiminin ağır olduğu bölgeler daha aşağı kotlara düşüyor. Böylelikle yerleşim alanlarını daha önemli bir formda tehdit ediyor. Burada jeolojik, iklimsel şartları değiştirme talihimiz yok. Denetim edebileceğimiz en kıymetli faktör, ağır yeraltı suyu kullanımının biraz daha sistemli hale getirilebilmesi. Bunun için de hepimize ortak misyonlar düşüyor” sözleri kullandı.

“SU VARLIĞI DİREKT YAĞIŞLARA BAĞLI”

Prof. Dr. Arık, Konya kapalı havzasının akarsuyunun olmadığını kaydederek, “Dışarıdan gelen rastgele bir takviye yok. Konya kapalı havzasında su varlığı direkt yağışlara bağlı. Kapalı havzanın içerisindeki dağlık alanlardan havzaya gerçek gelen sular ve yağışlar bu havzanın su kaynaklarını oluşturuyor. Son yıllarda ağır bir biçimde yapmış olduğumuz dağlık alanlardaki barajlar, göletler, havzaya gelen su beslenme açısından biraz aksilikler içeriyor, bölgelere yararlı olsa da. Havzanın içerisindeki yağışlar da Türkiye’deki genel iklim değişikliği ve kuraklığa bağlı olarak epeyce düşmüş vaziyette. Biraz evvel tabir ettiğimiz 20 metrelik düşüşün temel nedeni aslında bu yılki yağışların çok çok az olması. Hem 2020 yılında, hem de 2021 yılında yağışlar çok düştüğü için doğal olarak yeraltı düzeyi de daha çok düşüyor ve obruk oluşumu da artıyor” diye anlattı.

“YÜZEY YARIKLARI TELAŞ VERİCİ”

Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, “Konya kapalı havzasındaki bu sene gözlemlemiş olduğumuz bir çok yüzey yarıkları var. Epey da kaygı veriyor. Bunların oluşma nedenlerinden bir tanesi devam eden çökme hareketi artı çok yeraltı suyu kaybı gerçekleştiği için de orada meydana gelmiş olan bir düşmelerden kaynaklı. Hasebiyle Konya kapalı havzasında olumsuzluk birden fazla olarak tesir ediyor. Zati bu havzanın kenarındaki faylara bağlı olarak vakit zaman orta büyüklükteki zelzeleler de meydana gelebiliyor. Bu 50 kilometrelik Konya fay zonunun modül halinde kırılması sonucunda, zelzele büyüklüğü biraz daha fazla olacaktır” diye konuştu.