Halil İbrahim sofrası ne demektir?

Geçmişten günümüze konuk ağırlamak kültürümüzün kıymetli kesimlerinden biridir. Muhabbete doyduğumuz, kendimizi bulduğumuz, konutumuzu şenlendiren ve bereketlendiren konuk sofralarının desteği, İbrahim Aleyhiselam’dır.

Zira Hazret-i İbrahim, konuğu ve ikramı çok seven bir peygamberdi ve biz de onun bu özelliğini kendi kültürümüze uyarlamıştık.

Hakikaten konuk ağırlamak, insanları yedirmek, içirmek büyük bir sevap ve rahmet kapısıdır. Bir rivâyette; “Misafir on rızık ile gelir. Birisini yer, dokuzu konut sahibine kalır.” buyrulmak sûretiyle konuğun maddî ve mânevî nasıl bir rahmet kaynağı olduğu haber verilmiştir.

Asr-ı saâdette yaşayan o kutlu sahabîler; çoluk çocuğunu aç bırakma ve kendileri de aç yatma kıymetine konuklarına ikramda bulunmayı bir erdem ve görev olarak görmüşlerdi. Zira konuğu şad ettirmek, Allâh’ın isteğine ulaşmanın yollarından bir adedidir.

Konuk ağırlamak için, illâ mükellef sofralara gerek yoktur. Konutta ve elde ne varsa, o ikram edilir. Bu ikrâmda asıl olan, gönülden sunmaktır. İsterse, bir bardak su, bir tas çorba olsun hiç kıymeti yoktur.

Misafirperverlik, bizim kültürümüzün de en kıymetli bedellerinden bir adedidir. Her meskenin kapısı ve sofrası konuklara açıktı. Köylerde “köy odaları” olur, yabacı konuklar orada ağırlanırdı.

Şu periyotta konuk ağırlamak bir külfet, tartı, yorgunluk olarak görülebiliyor. Bunun esas sebebi meskende olanın dışına çıkıp, abartıya, gösterişe ve maddiyata kaçılmasıdır. Esasen konuk ağırlamaktaki maksat, evdekini, elde olanı paylaşmaktır.

Hazret-i İbrahim “Halîlullah” -aleyhisselâm- konuğu ve ikramı çok seven bir peygamberdi. Sofrasında konuğu olmadığı vakit üzülürdü. Bir seferinde konuksuz sofraya oturmayacağına yemin etmişti. Hikmet-i ilâhî, konutuna tam bir ay konuk gelmemişti. O da yemînine binâen sofra kurdurup yemek yememişti.

Bu duruma son derece üzülen İbrahim -aleyhisselâm- konuk aramaya koyuldu. Konutundan epey uzaklaşmıştı. O sırada uzaklarda bir adam gördü. Adama yanlışsız giderek bu ıssız yerde ne aradığını sordu. Adam cevâben:

“-Soframa buyur edeceğim bir konuk arıyorum.” dedi ve ekledi: “Misafirsiz yemek yemeyeceğime nezrettim. Meskenime tam üç aydır konuk gelmedi. Ben de konuk aramaya çıktım. Allâh’a şükürler olsun ki, seni buldum. Haydi, buyurun da konutuma gidelim.”

Halîl İbrahim -aleyhisselâm- hayrete düşmüştü. Kendisi konutunda bir aydır sofra kurdurmamıştı, lakin karşısındaki adam, tam üç aydır sofraya oturmamıştı. Birlikte konuta gittiler. Allâh’ın verdiği nimetlerden yeyip içtiler. Ayrılma vakti geldiğinde “Halîlullah” -aleyhisselâm- konut sahibinden kendine duâ etmesini istedi. Konut sahibinin karşılığı manidardı:

“-Ben uzunca vakittir dua etmeyi bıraktım. Bundan sonra duâ etmeye utanıyorum.”

Halil İbrahim -aleyhisselâm- neden duâyı terk ettiğini sorduğunda şu karşılığı verdi:

“-Yıllardır Rabbimden, «Yâ Rabbi! Senin dostun, peygamberin benim vaktimde yaşıyormuş. Ama ben onu göremedim. Ne olur onu bana göster!» diye çok niyazda bulundum. Fakat duam bir türlü kabul olunmadı. Ben de Allah (cc) benim dualarıma icabet etmiyor fikriyle duâ etmeyi bıraktım!” dedi.

Adamı dinleyen Halîlullah; “Müjdeler olsun sana ey hoş insan! Allah senin duânı kabul buyurdu. İşte senin görmeyi murat ettiğin Halîl İbrahim Peygamber benim!.. Demek senin duân kabul olduğu için, Allah beni tâ buralara kadar getirip seninle görüştürdü!” dedi.

HALİL VE İBRAHİM KARDEŞLERİN ÖYKÜSÜ

Sofralarda dua edilirken, ‘Halil İbrahim rahmeti olsun’ denildiğini duymuşsunuzdur. Bu dua bizlere şu kıssadan miras kalmıştır.

Halil İbrahim sofrası deyiminin bir öbür manası ise Halil ve İbrahim kardeşler ortasında geçen bir olaydan ortaya çıkmıştır. Bu iki kardeş birlikte çalışıyormuş. Büyük olan Halil evliymiş ve çocuğu varmış. Küçük kardeş İbrahim bekârmış.

Her mahsul mevsimi sonunda iki erkek kardeş eserlerini ve karlarını eşit olarak bölüşürlerdi.

Günün birinde bekâr kardeş kendi kendine:

“Ürünümüzü ve çıkarımızı eşit olarak bölüşmemiz hiç de hakça değil. Ben yalnızım ve pek fazla gereksinimim yok” dedi.

Böylece, her gece konutundan çıkıp, bir çuval tahılı gizlice erkek kardeşinin konutundaki tahıl deposuna götürmeye başladı.

Bu ortada evli olan kardeş, kendi kendine:

“Ürünümüzü ve çıkarımızı eşit olarak bölüşmemiz hiç de hakça değil, üstelik ben evliyim, bir eşim ve çocuklarım var ve yaşlandığım vakit onlar bana bakabilirler. Meğer kardeşimin kimsesi yok” diyordu.

Böylelikle evli olan kardeş her gece konutundan çıkıp, bir çuval tahılı gizlice erkek kardeşinin tahıl deposuna götürmeye başladı. İki erkek kardeş uzun müddet ne olup bittiğini bir türlü anlayamadılar; zira her ikisinin de deposundaki tahılın ölçüsü değişmiyordu.

Sonra, bir gece iki kardeş gizlice birbirlerinin deposuna tahıl taşırken çarpışıverdiler. O anda olan biteni anladılar. Çuvallarını yere bırakıp birbirlerini kucakladılar.

İşte bu âlâ niyetli davranışlarından ötürü Allah da onların karlarına rahmet ihsân etti. Halil İbrahim rahmeti kelamı bu olaydan ötürü söylenir oldu…