Önümüzdeki günlerin ne getireceği bilinmez elbette, lakin şu anki tabloya bakıldığında bir şeyi net bir biçimde söyleyebiliyoruz: 2022 uzay araştırmalarının yılı olacak. Birçok ülkenin çalışmalarına sürat vermesiyle, uzay yarışı yıllar sonra yine kızışacak.
ABD’nin odağında Ay ve önümüzdeki birkaç yılda burada kurulması hedeflenen Ay kolonisi olacak. Çin Tiangong Uzay İstasyonu’nu tamamlarken, geçmişte tekraren başarısız olan Avrupa ülkeleri ve Rusya bu defa Mars’a gönderdikleri uzay aracını sağ salim yüzeye indirmeye çalışacak. Hindistan, Güney Kore ve Japonya’nın da bir dizi uzay misyonunu hayata geçirmesi planlanıyor.
Gelin isterseniz 2022’nin uzay seyahatlerini altı ana başlıkta toparlayıp önümüzdeki günlerde gezegenimizi nelerin beklediğine bir bakalım.
ROKETLER
NASA’nın yeni uzay fırlatma sistemi (SLS) büyük bir ilgi odağı olacak. Bugüne kadar geliştirilmiş bu en güçlü roket, kurumun Artemis derin uzay araştırmaları programı kapsamında, astronotları Ay’a ve ötesine götürecek. Bu misyonlarla NASA, Güneş Sistemi’ni robotlardan çok insanların araştırmalarına yine açmak ve astronotların Ay yüzeyine inişini tertipli bir hale getirmek istiyor.
Program kapsamında, 98 metre yüksekliğindeki birinci roketin Şubat ayında fırlatılması planlandı. İnsansız Orion kapsülünü taşıyacak olan bu roket, Ay’ın etrafında elips formunda bir yörüngeye girecek biçimde fırlatılacak. Yörüngedeki en orta noktada Ay’ın yüzeyine 100 kilometre kadar yaklaşacak olan roket, akabinde 64.000 kilometreden fazla uzaklıktaki en uç noktaya çekilecek. Bu tıpkı vakitte beşerler için üretilmiş bir uzay aracı ile Dünya’ya ortasında kaydedilmiş en uzak aralık olarak da tarihe geçecek.
Büsbütün faaliyete geçtiğinde 4 ila 6 astronot taşıyacak biçimde tasarlanmış olan Orion’un üzerinde, güç verecek ve yörüngede hareket yapabilmesi için gerekli gücü sağlayacak bir servis modülü bulunacak. Bu modülün üreticisi Avrupa Uzay Ajansı. Hasebiyle bu kurumun da Artemis misyonlarında kıymetli bir yere sahip olacağını söyleyebiliriz.
Şayet Şubat ayındaki misyon başarılı olursa, 2024 yılında kapsül bu sefer içindeki mürettebatıyla birlikte Ay’ın etrafında seyahat edecek. Bunun akabinde 2025 yılında da 53 yıl sonra tekrar Ay’a iniş gerçekleştirilecek. NASA’nın en son beşerli ay misyonu olan Apollo 17, Aralık 1972’de Taurus-Littrow Vadisi’ne inmişti.
Bu defa mürettebatta en az bir bayan olacak. Bu misyonla astronotların aylar sürecek misyonlar yürüteceği ve gelecekte Mars’ta kurulacak kolonilerde gereksinim duyulacak teknolojileri geliştireceği programın temelleri atılacak.
Ay’da kurulacak birinci yerleşim yeri için gaye Shackleton Krateri. Bu krater buz rezervleri barındırdığı düşünülen güney kutbu yakınlarında bulunuyor. Bu buzdan elde edilecek su yalnızca astronotların hayatı için gerekli değil. Tıpkı vakitte suyun elektroliz yoluyla hidrojen ve oksijen atomlarına ayrılmasıyla roket yakıtı üretimi de mümkün olabilecek.
Gözden Kaçmasın
Uzay giysileri ile ilgili şoke eden gerçekler! Kurşunu durduruyor fakat…
AY
Ay’da koloni kurma hazırlıklarının bir kesimi olarak NASA, 2,6 milyar dolarlık Ticari Ay Kargo Hizmetleri (CLPS) teşebbüsü kapsamında, çok büyük robot misyonlarını da hayata geçirecek. Bu bağlamda Ay’a bir robot uzay aracı filosu gönderilecek. Birinci misyonlar bu yıl başlayacak.
NASA’nın dayanağı ile özel şirketler tarafından inşa edilmiş olan bu robotlar, Ay’ın yüzeyinin altındaki su depolarının haritasını çıkarmak, Ay’ın derinliklerini araştırmak ve yüzeyde incelemeler yapmak için daha küçük robot aygıtlar göndermek üzere misyonlar üstlenecek.
Son yıllardaki atılımlarıyla isminden kelam ettiren uzay şirketi Astrobotic, yeni tasarladığı Peregrine isimli aracını, Ay’ın kuzey doğu bölgesinde dümdüz bir bazalt kaya olan Lacus Mortis’e (ölüm gölü) gönderecek. Peregrine’in 11 farklı alet taşıyor olacak. Akabinde öbür bir ABD şirketi olan Intuitive Machines de 6 adet aleti taşıyan bir uzay aracını Oceanus Procellarum’a yani Fırtınalar Okyanusu’na gönderecek.
Önümüzdeki üç yıl için planlanmış 12 CLPS misyonu daha var. Lakin NASA’nın baş bilim insanı olan Thomas Zurbuchen, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada, bu özel teşebbüslerin her birinin çok önemli başarısızlık riskleri taşıdığını belirterek, “Bu misyonların yarısı hüsranla sonuçlanabilir” diye konuştu.
Buna ek olarak, Rusya ve Hindistan da önümüzdeki yıl kendi uzay araçlarını Ay yüzeyine indirmeyi planlıyor. Güney Kore ise mineral yapısını incelemek için Ay’ın yörüngesine bir uydu göndermeyi takvimine almış durumda.
MARS
Dünya dışı hayat formlarına dair arayış, bu yıl Avrupa ülkeleri ile Rusya’nın iş birliğinde geliştirilen ExoMars misyonunun hayata geçirilmesiyle bir adım ileri taşınacak. ExoMars kapsamında, bir robot uzay aracı Mars’ın kuzey yarımküresindeki 200 kilometre genişliğindeki kille kaplı Oxia Planum’a inecek.
DNA araştırmalarının öncülerinden olan İngiliz kimyager Rosalind Franklin’in ismini taşıyan uzay aracı, Mars yüzeyinin yaklaşık 1 metre kadar derinine inebilen bir matkap taşıyor olacak. Bu matkapla yapılacak hafriyatlarda hala hayatta olan ilkel ömür formlarının ya da en azından jenerasyonu tükenmiş organizmaların kalıntılarının bulunacağı umuluyor.
300 kilogramlık hava aracı Airbus Savunma ve Uzay şirketi tarafından, İngiltere’nin Stevenage kentinde bulunan tesislerde üretildi. Fırlatma tarihi 22 Eylül 2022, Mars’a iniş tarihi ise 10 Haziran 2023 olacak halde planlama yapıldı.
Lakin bu misyonun başarılı olma bahtına kuşkuyla yaklaşılıyor zira geçmişte ne Rusya ne de Avrupa, Mars’a inişte başarılı olabildi. Kırmızı gezegene yapılan 19 Rus ve Sovyet misyonu ile iki Avrupa misyonu başarısız oldu. Avrupa’nın gönderdiği Schiaparelli Uzay Aracı’nın ExoMars misyonunun denemesi olması amaçlanıyordu. Lakin Schiaparelli, 2016 yılında maalesef Mars yüzeyine çakıldı.
ASTEROİDLER
Asteroidlerle ilgili elbet en dikkat cazip misyonların başında NASA’nın Dünya’yı korumak için geliştirdiği asteroid savunma sistemi gelecek. Geçen yıl fırlatılan İkili Asteroid Yine Yönlendirme Testi (DART) uzay aracı, Eylül ayında Dimorphos isimli gökcismine çarpacak. Saatte 6700 kilometre süratle ilerleyen 600 kilogram yükündeki DART, bir futbol stadyumu büyüklüğündeki Dimorphos’un kesimi olduğu Didymos’un etrafındaki yörüngesini değiştirmeye çalışacak.
Astronomlara nazaran, şayet DART başarılı olursa, NASA ve başka uzay ajansları Dünya’ya gerçek yaklaşmakta olan daha büyük bir asteroidin istikametini değiştirmek için araçlar geliştirebilecek ve böylelikle Armageddon sinemasında gördüğümüze benzeri bir felaketin önüne geçilecek. Çünkü şayet Dimorphos büyüklüğünde bir asteroid dünyaya çarpacak olursa, 400 ila 600 megaton TNT’ye denk bir patlama yaşanabilir. DART’ın sistem mühendisi Elena Adams, Science mecmuasına yaptığı açıklamada, “Bu durumda Manhattan üzere bir kent yeryüzünden büsbütün silinecektir. DART’ın gayesi dünyayı kurtaracak bir tekniği göstermek” diye konuştu.
NASA’nın bir sonraki yıl için öteki asteroid misyonu planları da bulunuyor. Bu bağlamda Psyche isimli uzay aracı fırlatılacak. Ağustos ayında fırlatılması planlanan bu uzay aracı 16 Psyche isimli asteroidi ziyaret edecek. Bilim insanları 16 Psyche’nin bir gezegenin çekirdeğinden geriye kalan modül olduğunu düşünüyor. Varsayımlara nazaran, bu gezegen, bir diğer gökcismiyle şiddetle çarpışması sonucu dış katmanlarını kaybetti ve geriye çok büyük bir nikel ve demir yığını olan 16 Psyche kaldı. 16 Psyche’yi incelemek, bilim beşerlerine bir gezegenin çekirdeğinde ne olduğunu görebilmek ismine eşsiz bir fırsat sağlayacak. Dahası metalden oluşmuş bir dünyanın nasıl bir yer olduğuna dair de keşifler yapılabilecek.
Gözden Kaçmasın
Herkesin gündemi altın! Pekala bu bedelli maden nasıl ortaya çıktı?
BEŞERLİ UZAY UÇUŞLARI
Boeing yeni Starliner mürettebat kapsülünü yörüngeye yerleştirmeye ve böylelikle Uluslarası Uzay İstasyonu (ISS) ile Dünya ortasında astronot nakliyeciliği yapmaya başlamak için teşebbüslerde bulunacak. 2019 yılında benzeri bir uçuş ISS’e ulaşamamış, geçen yılki teşebbüs de yakın vanalarının açılmaması nedeniyle son dakikada iptal edilmişti.
Boeing şu an 2022 başları için mürettebatsız bir Starliner fırlatışı planlıyor. Bunun akabinde yıl içinde astronotların da dahil olduğu bir test uçuşu yapılacak. Akabinde Bu kapsül (ve SpaceX’in Crew Dragon uzay aracı) ISS seferlerine başlayacak.
Çin ise Nisan ayında, üç temel modülünden Tianhe ismi verilen birincisini fırlattığı Tiangong (Cennet Sarayı) isimli uzay istasyonunu tamamlamayı umuyor. Bu yıl içinde Mengtian ve Wentian isimli modüller de uzaya gönderilecek.
Çin’in uzay istasyonu ISS’e kıyasla çok daha küçük tasarlandı. Pekin burada en az 10 yıl boyunca daima üç astronot barındırmak istiyor. Mürettebattaki astronotların misyonlarının başında 2024’te fırlatılacak ve Tiangong istasyonuyla birlikte yörüngeye yerleşecek Xuntian Uzay Teleskopu’nun bakımı gelecek. Aşağı üst Hubble ile tıpkı büyüklükte bir aynayla donatılmış olan Xuntian’ın vazifeleri ortasında kara hususun ve kara güçle ilgili çalışmaların yanı sıra galaksinin oluşumunun ve evriminin izlerini sürmek de bulunuyor.
UZAY TURİZMİ
Jeff Bezos’un kurucusu olduğu Blue Origin ile Richard Branson’ın şirketi Virgin Galactic, geçen yıl birinci yörünge altı uçuşlarını muvaffakiyetle tamamladı. İki şirket de 2022’de bu uçuşları sistemi hale getirmek ve turistleri birkaç dakikalık bir ağırlıksızlık tecrübesinin akabinde Dünya’ya geri getirmeyi hedefliyor.
Uzay araştırmalarında 2022 yılının en kıymetli değişikliklerinden biri de NASA Gezegenler Ünitesi Yöneticisi Dr. Jim Green’in emekliliği olacak. 1980’lerden beri NASA’da vazife yapan, bunun 12 yılını yönetici olarak geçiren Green, geçtiğimiz yıl Eylül’de emeklilik kararını açıklamıştı. Mars’ı beşerler için yaşanabilir bir yer haline getirme fikrinin mimarı olan Green, tıpkı vakitte Jüpiter’in buzla kaplı uydusu Europa’ya 2024’te gönderilecek misyonun da en değerli destekçilerinden. Green, emeklilik öncesi son röportajlarından birini New York Times gazetesine verdi. Mars ile Güneş ortasına yerleştirilecek dev bir manyetik kalkanla, bu gezegenin atmosferinin korunabileceğini, böylelikle daha ılık ve yaşanabilir bir ortam oluşacağını belirten Green, “Güneş’in tesirlerini durdurduğunuzda hava basıncı artar. Mars kendi kendine yaşanabilir bir hale gelmeye başlar. Bizim istediğimiz şey bu: Gezegenin mümkün olduğunca katkıda bulunması. Basınç artınca sıcaklık da artar” dedi ve ekledi: “Yaşanabilir hale getirmenin birinci kademesi 60 milibardır. Buna Armstrong sonu denir. Bunun altındaki basınçta, yüzeyde yürüyüş yaptığınızda kanınız kaynamaya başlar. Şayet ortamda uzay giysisi kullanmadan hayatta kalabilirseniz, daha fazla esneklik ve hareketlilik kazanırsınız. Daha yüksek sıcaklık ve basınç, toprakta bitki yetiştirmeye başlamanıza imkan sağlar.” Venüs’ün yaşanabilir hale getirilmesiyle ilgili de konuşan Green, “Orada ışığı yansıtacak bir fizikî kalkana muhtaçlık var. Kalkanı kurduğumuz anda, sıcaklıklar düşmeye başlayacaktır” sözlerini kullandı. Green, başka gezegenlerdeki canlı izi arayışıyla ilgili olarak umutlu kelamlar söyledi. Mars’ta canlı izi arayışının 1976’da Viking uzay araçlarıyla başladığını hatırlatan Green, günümüzde o vakte kıyasla çok daha metodik çalışmalar yürütüldüğünü belirtti. Green, “Viking’leri fecî bir yere indirdik zira nereye indireceğimizi bilmiyorduk. Yalnızca Mars yüzeyine indirmeye çalışıyorduk. Gobi Çölü’ne iniş yapmak üzere bir şeydi. Jezero Kraterine, şu an Perseverance’ın bulunduğu ırmak deltasına iniş yapmalıydık fakat o vakitler bu türlü bir yerin varlığından haberdar değildik” dedi. Viking deneylerinden birinde kayalardaki mikrobiyal hayat izleri tespit ettiklerini lakin üç örnekten yalnızca birinde bu sonuç elde edildiği için “bulduk” diyemediklerini de kelamlarına ekleyen Green, “Bugün sahiden emin olacağız zira o kayalardan örnekleri Dünya’ya getireceğiz. O vakitler örnekleri Dünya’ya getirmemiz gerekeceğini bilmiyorduk” diye konuştu.
The Observer’ın “To the moon and beyond: what 2022 holds for space travel” ve The New York Times’ın “NASA’s Retiring Top Scientist Says We Can Terraform Mars and Maybe Venus, Too” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.