Asya ile Avrupa ortasında ticaret ve ulaşım üç ana koridordan gerçekleştiriliyor.
Rusya’nın içinde bulunduğu “Kuzey Koridoru”, İran üzerinden geçen “Güney Koridoru” ve Türkiye’nin de dahil olduğu “Orta Koridor” birçok ülke açısından stratejik ehemmiyet taşıyor.
Fakat Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı Kuzey Koridoru’nda aslında tartışılan güvenlik sıkıntılarını daha da artırdı. Güney Koridoru ise İran’a yönelik ambargolar ve Orta Doğu’daki çatışmalar nedeniyle riskli görülüyor.
Bu durum Türkiye’den Kafkaslar’a, oradan da Hazar Denizi’ni aşarak Türkmenistan ile Kazakistan’ı takiben Orta Asya ve Çin’e ulaşan Orta Koridor’u daha da pahalı hale getirdi.
Pekin’den Londra’ya uzanan bu sınır, yıllık 600 milyar doları aşkın ticaret trafiğinin kalbinde yer alıyor. Bilhassa Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan limanlarında lojistik merkezler ve hür ticaret alanları kurulmasının, Trans-Hazar iş birliğinin gelişmesine ve derinleşmesine katkı sağlayacağı öngörülüyor.
Uzmanlar, Orta Koridor çizgisinin kullanılmasının ülke ve bölge ekonomilerinin yanı sıra dünya ticaretine de katkı sağlayacağını belirtiyor.
“TÜRKİYE VE AZERBAYCAN HAZIR OLMALI”
Azerbaycan Memleketler arası İlgiler Tahlil Merkezi İktisat Uzmanı Orhan Bagirov, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Orta Koridor’un değerini artıracağını söyledi.
Rusya’ya yönelik baskıların artacağını ve bunun da Kuzey Koridoru’nun değerini azaltabileceğini söz eden Bagirov, Orta Koridor’un bu çizginin yerini alabilmesi için bir dizi teknik çalışmanın yapılması gerektiğini bildirdi.
Bagirov, Çin’in hala Kuzey Koridoru’nu kullandığına dikkati çekerek, Orta Koridor’un Çin için de değerli hale gelmesiyle bu rotanın daha kullanılabilir olacağını lisana getirdi.
Şayet savaş nedeniyle Avrupa, Rusya yerinden ticareti durdurursa Orta Koridor’un en yararlı yol olarak öne çıkacağını vurgulayan Bagirov, şöyle konuştu:
“Orta Koridor’un paydaşları olan Azerbaycan ve Türkiye buna hazır olmalı. Türkiye, Orta Koridor ile ilgili var olan teknik problemleri gidermeleri için başka ülkelere yardımcı olmalı ve bunu teşvik etmeli. Gümrük sistemlerimizi ve vergilerini birbirine uyumlu hale getirmeli, Orta Koridor’un yararını daha da artırmalıyız. Orta Koridor’un potansiyeli büyük. Transit gelirleri artacak, yerli üretim teşvik edilecek, gümrük sistemlerimiz ve vergiler birbirine uyumlu hale geldiğinde ihracat masraflarımız de azalacaktır. Başta Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere Orta Koridor rotasındaki ülkelerin stratejik kıymeti artacak.”
“RUSYA’DAN AVRUPA’YA UZANAN TÜM ULAŞIM ROTALARININ RİSKİ ARTACAK”
Houston Üniversitesi Tedarik Zinciri ve Lojistik Kısmı Öğretim Vazifelisi Margaret Kidd de ulaşım kanallarının bölgedeki tansiyonlardan etkilendiğini söyledi.
Kidd, Ukrayna ticaretinin yaklaşık yüzde 70’inin deniz yoluyla yapıldığı bilgisini vererek, “Karadeniz’de deniz trafiği için artan bir risk var. Rusya’ya yönelik gelişen yaptırımların uygulanması, buradan Avrupa’ya uzanan tüm ulaşım rotalarının riskini de artıracaktır. Orta Koridor üzerinden yapılan ulaşımın ehemmiyeti çok taraflı iş birliklerine dayalı olarak artabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Nesil ve Yol Teşebbüsü’nün bir sonucu olarak Asya ve Avrupa ortasındaki demir yolu trafiğinin artmasının da dikkat alımlı olduğunu lisana getiren Kidd, Çin’in son birkaç yılda Avrupa pazarlarına geçiş müddetlerini kısaltmak için demir yoluna büyük yatırımlar yaptığını söyledi.
Kidd, şunları kaydetti:
“Orta Koridor, Çin ile Avrupa ortasındaki iki ana demir yolu yük rotasına bir alternatif olabilir. Global tedarik zincirleri, Kovid-19 salgını sırasında tehlikeli bir formda zayıfladı. Rusya’nın Ukrayna’ya askeri operasyonuyla mevcut tansiyonlar, daha fazla bozulmayı absorbe etme kapasitesini mutlaka test edecek. Salgın sırasında öğrenilen dersler, ham unsurları ve eserleri taşımak için ulaşım rotalarının coğrafik olarak çeşitlendirilmesinin yanı sıra üretimin tüketim merkezlerine daha yakın hale getirilmesi muhtaçlığını gösteriyor.”
“BTK DEMİRYOLU ÇİZGİSİ, ORTA KORİDOR’UN EHEMMİYETİNİ ARTIRDI”
Gürcistan Strateji Tahlil Merkezi İdare Şurası Üyesi Valeri Çeçelaşvili de Rusya ile Ukrayna ortasında yaşanan gelişmelerin, bölgede Kuzey ve Orta başta olmak üzere tüm transit koridorların faaliyetlerini önemli halde etkileyeceğini bildirdi.
Geçmişte Gürcistan’da Maliye Bakanlığının yanı sıra Gürcistan’ın Rusya Büyükelçisi olarak da vazife yapan Çeçelaşvili, “Savaş hali devam ettikçe Orta Koridor ehemmiyet kazanmaya başlayacak. Zira yük sahipleri kendi yüklerini bu geçide kaydıracaklar.” dedi.
Çeçelaşvili, Orta Koridor’un aslında iki farklı çizgiden oluştuğu bilgisini vererek, birincisinin Karadeniz üzerinden Gürcistan ve Ukrayna’ya, oradan limanlarla Avrupa’ya geçiş formunda yapıldığını anlattı.
Başka sınırın ise Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırma yolu olduğunu aktaran Çeçelaşvili, “Bakü-Tiflis-Kars (BTK) Demir Yolu Çizgisi’nin faaliyete geçmesi ve Marmaray Projesi sayesinde Türkiye demir yollarının Avrupa sınırlarına bağlanmasıyla Orta Koridor daha büyük kıymet kazanmaya başladı.” dedi.
“BÖLGENİN İSTİKRARINA KATKI SAĞLAYACAK”
Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Lideri Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol da kuzey-güney ve doğu-batı eksenli rotalar açısından gerek Afganistan merkezli gelişmeler gerekse Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri operasyonunun büyük belirsizliklere yol açtığını belirterek, Asya-Avrupa irtibatını sağlayan rotalardan en az maliyetli, en inançlı ve en istikrarlısının Orta Koridor olduğunu söyledi.
Karabağ Savaşı sonrasında Türkiye-Ermenistan ve Azerbaycan-Ermenistan ilgilerinde olağanlaşma süreçlerinin başladığını anımsatan Erol, şu değerlendirmede bulundu:
“Bu durum Orta Koridor’un gerek Çin’in Avrupa’ya ulaşması gerekse Batı’nın Kafkasya ve Orta Asya merkezli güç ve ulaştırma projeleri geliştirmesi bakımından ülkü güzergah olduğunu kanıtlıyor. Çünkü Kuzey Koridoru, Rusya, Çin ve ABD ortasındaki rekabetten etkilenecek ve bu iş birlikleri kelam konusu rotayı güvensizleştirecektir. Esasen Ukrayna merkezli gelişmeler de bunu teyit etmektedir. Güney Koridoru da Orta Doğu merkezli istikrarsızlıklar nedeniyle çeşitli güvenlik problemlerini barındırmaktadır. Bu manada Orta Koridor, bölgedeki güvenlik sıkıntıları ve istikrarsızlıklara karşı devletler ortasında kazan-kazan formülü çerçevesinde bölgenin istikrarına ve refahına önemli katkılar sağlayacaktır. Bu sebeple Orta Koridor bir istikrar ve refah koridoru olarak isimlendirilebilir.”
“TÜRKİYE KİLİT ÜLKE”
Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şafak Çomaklı da mevcut ve mümkün koşullar incelendiğinde Doğu iktisadını Avrupa ve Orta Doğu’ya karadan taşıyacak en problemsiz rotanın Orta Koridor olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin, Avrupa’ya ve Balkanlar’a bir çıkış kapısı olduğuna işaret eden Çomaklı, “Türkiye, Orta Asya ve Orta Doğu’da ekonomik alanda iş birliği yapılabilecek yerler ortasında en kıymetli ülke pozisyonundadır. Orta Koridor’un Türkiye’den planlanması ve Türkiye’nin Asya-Avrupa bağlamında stratejik geçiş güzergahlarının tamamını denetim etmesi burasını kilit ülke pozisyonuna getirmektedir.” sözlerini kullandı.
ORTA KORİDOR GEÇEN YIL DA GÜNDEME GELDİ
Orta Koridor’un değeri geçen yıl mart ayında “The Ever Given” isimli geminin Süveyş Kanalı’nda karaya oturmasıyla yaşanan zahmetin akabinde daha da artmış ve son periyotta ulaştırma alanında yapılan dev projeler Türkiye’yi bu koridorun kilit ülkesi pozisyonuna getirmişti.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Çin’den Avrupa’ya ulaşan üç büyük ticaret yolu göz önüne alındığında, bir konteynerin Türkiye üzerinden 7 bin kilometre yol alarak 15 günde, Rusya Kuzey Ticaret Yolu üzerinden 10 bin kilometre uzaklık kat ederek 15-20 günde, Süveyş Kanalı üzerinden 20 bin kilometre seyrederek 45-60 günde Avrupa’ya ulaştığı bilgisini vererek, bu tablonun üç kıtanın kesiştiği noktada bulunan Türkiye’nin ehemmiyetini ortaya koyduğunu lisana getirmişti.
ÇİN’E 22 İHRACAT TRENİ GÖNDERİLDİ
Asya-Avrupa kıtalarında kısa, inançlı, ekonomik ve iklimi en elverişli demir yolu koridoru olan Demir İpek Yolu/Orta Koridor’dan Türkiye’den Çin’e birinci ihracat blok treni 7 Aralık 2020’de uğurlanmış ve 2 kıta, 2 deniz ve 5 ülke geçerek 19 Aralık 2020’de Çin’in Şian kentine ulaşmıştı. Bugüne kadar kelam konusu çizgi üzerinden 22 ihracat treni hareket ederken, toplamda 10 bin 294 ton yük taşındı.
Türkiye Orta Koridor’da kilit ülke haline geldi
