Ukrayna’daki savaş yüzünden çocuklar sığınaklarda, metro istasyonlarının merdivenlerinde uyumak zorunda kaldı, yaşadıkları kentin bombalanmasına şahit oldu, güne hayatları boyunca her duyduklarında ürperecekleri siren sesleri ile başladı, babalarını, dedelerini arkasında bırakıp inançlı bölgelere kaçmak zorunda kaldı…
Eşlerinden, babalarından kopup komşu ülkelere dağılmak zorunda kalan anne ve çocukların imajları yürek burkuyor. Şimdiden 120 binden fazla Ukraynalı sonları aşarak ülkesini ve sevdiklerini terk etmek zorunda kaldı.
Yenidoğan bebekler bile savaş mağduru oluyor. Hastane binasının bodrum katında derme çatma sığınaklarda savaşın bitmesini bekliyor, bir yandan hayata sıkı sıkıya tutunmaya çalışıyorlar…
Ailesini geride bırakıp çocuğuyla birlikte ülkesini terk etmek zorunda kalan bir annenin gözyaşları.
TEK İSTEDİĞİ ŞEY OĞLUNA BİR DOĞUM GÜNÜ PASTASI YAPMAKTI
Harkiv’de yaşayan Natalie Slyusar’ın The Guardian’a yazdığı mektup, çocukların bu savaştan ne kadar fazla etkilendiğini gözler önüne seriyor. İşte oğlunun doğum gününde yaşadıkları bölge hücuma uğrayan bir annenin acı dolu cümleleri…
“28 Şubat oğlumun doğum günüydü. 16 yaşına girdi. Tıpkı yaşıtları üzere o da bir doğum günü partisi vermek ve en sevdiği pastaneden en sevdiği çikolatalı pastayı almak istedi.
Fakat doğum günü gecesi banyonun tabanında uyumak zorunda kaldı. Zira burası bizim dairemizdeki en inançlı yer ve uyumak için katiyen apartmanın karanlık bodrum katından ya da metro istasyonunun merdivenlerinden daha uygun.
Günüm sabah yedide başladı. Son beş gündür uykuya dalabildiğim tek gece buydu ve bir patlama sesiyle değil kendim uyandım. Oğlum hala uyurken, Rus işgalcilerin işgal ettiği bir banliyöde yaşayan yaşlı hasta ailemle irtibat kurmaya çalıştım. Orada elektrik yok ve beş gündür taşınabilir temas da çok zayıf.
Harkiv etraf yolunda daima ateş açıldığı için, ailemin yaralanma riski olmadan oradan kaçması neredeyse imkânsız. Ukrayna ordusu Harkov’a yapılan saldırıyı püskürtmeyi başardıktan sonra, annemle babamın bölgenin daha inançlı bir yerindeki akrabalarına katılabileceklerini ummuştum. Ama yapamadılar, yapamazlar da. Silahlı Rus askerleri hala orada.
Neyse…
Annemin daha uygun hissettiğinden emin olduktan sonra baktım ki şimdi bir patlama olmadı, ben de oğluma verdiğim kelamı yerine getirmeye karar verdim; çikolatalı pasta.
Dört yumurta, un ve şekeri tezgâha koydum, internetten hoş bir tanım buldum ve kendi bildiklerimle harmanlamaya başladım.
Kocam ağlayarak bağırmaya başladığında pastanın kekini çoktan fırına koymuştum, pişiyordu. Eşimin, “Acele et! Hava saldırısı sireni! Belgorod’dan uçaklar uçuyor! Elektrikli aygıtları kapatın, çabuk!” kelamları hala kulaklarımda çınlıyor.
Telefonlarımızı alıp konuttan çabucak kaçtık. Patlama sesleri konutumuza, bahçemize, otoparkımıza çarptı, yankılandı…
Ne kadar sürdüğünü bilmiyorum. Muhtemelen uzun sürmüştür, vakti tanımlamak hakikaten sıkıntı. Patlamalar bittiğinde ve meskene döndüğümüzde birinci baktığım şey konuttan kaçarken kapatmak zorunda kaldığım fırının içindeki kek oldu. Kabarması gereken kek müthiş düz, kuru, kahverengi bir gözleme haline gelmişti.
Koltuğa oturdum ve birinci sefer ağlamaya başladım. Kocam korktuğumu düşünerek beni teselli etmeye çalıştı. Ağlarken bir yandan da ağzımdan şunlar dökülüyordu:
“Hayır, korkmuyorum! Bu cehennemin ortasında çocuğuma doğum günü pastası yapmak istedim. Ona bir pasta bile yapamıyorum. Bu nasıl olabilir? Oğlum neden memnun bir 16. yaş gününe sahip olamıyor?”
Olağan hayatta gözyaşları asla benlik değildir. Duygusal biri değilimdir, tam aksisi sert olduğumu biliyorum. Fakat bugün pes ettim. Kocam otomobilin hasarını incelemeye giderken ben çikolatalı pastayı nasıl ve nereden alabilirim diye düşünüyordum. Sonuç olarak oğluma pasta alamadım.
Natalie Slyusar’ın oğluna yapmak istediği pasta, patlamalar yüzünden bu hali aldı.
Konutta yapmaya çalıştığım pastaya mumları dizdim ve oğluma sarılıp, “Tatlım biliyorsun, senin için bu türlü bir doğum günü istemiyordum. Kek mahvoldu. Üzgünüm” dedim.
O da bana sarıldı, “Her şeyi anlıyorum anne, sorun değil” dedi ve şunları söyledi: “Her şey bittiğinde o pastadan bir tane alacağız. Ben ise bir avukat olacağım ve bize bunları yaşatanları dava edeceğim, göreceksin. Üzülme, her şey yolunda.”
Kocam arabasının yanından döndüğünde, patlamalar sırasında kırılan camlardan korunmak ve pencereleri kapatmak için muhtaçlığımız olan tahtaları mobilyalarımızdan çıkarmamız gerektiğini söyledi. Dairemizi yenilemeyi daha geçen yıl bitirmiştik. Tekrar de kendimi toparlamam gerektiğini biliyordum.
Kendime kendime “Bir B planına muhtaçlığımız var” dedim ve mutfağa gittim. Dolaptan kalan tereyağı ve kakaoyu çıkardım. Beni çocuğuma doğum günü pastası yapmaktan alıkoyabilecek hiçbir Rus savaş gemisi yok!”
KANSER HASTASI ÇOCUKLAR HASTANEDE MAHSUR KALDI
Bir üzücü kıssa de Chernihiv’deki bir çocuk hastanesinden geldi. Savaş yüzünden hastanede mahsur kalan kanser hastası çocukların bir an evvel tahliye edilmesi gerekiyor ama kent Rus kuvvetleri tarafından kuşatılmış halde.
Öte yandan hastanede çok daha önemli bir sorun var; ağrı kesiciler ile yiyecek stokları süratle tükeniyor.
‘BURADA NASIL HAYATTA KALACAĞIMIZI BİLMİYORUZ’
Onkoloji servisindeki çocukları ve ebeveynleri destekleyen bir hayır kurumu çalışanı olan Serhiy Zosimenko, “Ne kadar vaktimiz olduğunu bilmiyoruz. Aslında burada nasıl hayatta kalacağımızı bilmiyoruz. Kaynaklarımız tükeniyor, daha fazlası da elimizde yok” diyor.
Aslında Polonya ve Slovakya’daki hastaneler, rastgele bir fiyat ödemeden kanser hastası çocukların tedavilerine devam etmeyi kabul ettiler. Lakin kent şu anda kuşatma altında olduğu için hastanenin bodrum katında mahsur kalan 2 ila 15 yaş ortasındaki kanser tedavisi gören çocuklar oraya gidemiyor.
Çocukların tahliyesi için bir helikopter gerekiyor. Zira kentin tüm yolları mayınlarla kaplı ve bu sebeple karadan gidiş imkânsız.
Chernihiv, meskenler, bir anaokulu ve hatta pazar yeri de dahil olmak üzere sivil alanları bombalayan Rus güçleri tarafından günler evvel kuşatılmıştı. Evvelki gün hastanenin yanında meydana gelen patlama, yürekli ağza getirdi. Bir Rus roketi, hastanenin yalnızca 200 metre uzağına atıldı.
Savaş başladığından beri hastanenin bodrum katında hayat gayreti veren çocukları çok daha güç günler bekliyor üzere görünüyor. Hastanelerin muhtaçlıklarını fiyatsız karşılayan eczaneler ve birçok dükkân olsa da kimi stoklar tükeniyor. En değerlisi de zati yetersiz olan ağrı kesiciler bitmek üzere.
Kanser hastası çocuklar ve sıhhat çalışanları, Çernihiv’deki hastanenin bodrum katında saklanıyor.
HEM KANSER HEM SAVAŞ İLE GAYRET
Zosimenko, “İnsanlar kansere yakalandığında çok fazla ağrı kesici ilaca gereksinim duyarlar. Bizim ise şu an morfin ve öbür ilaçlarla ilgili önemli bir meselemiz var. Chernikiv’deki çocuk hastanesinde yalnızca sekiz ampul morfin kaldı” diye anlatıyor.
Hastane savaşa o kadar hazırlıksızdı ki, sığınak katiyetle yaşanabilecek durumda değildi. Hele ki kanser hastası çocukların barınabileceği tipten hiç değildi. Zosimenko, insanların bodrum katında uyumaktan hastalandığını söylüyor, “Bu sebeple herkes birinci katta uyuyor. Hava akın başladığında ise sığınağa koşuyorlar. Herkes çok yorgun. Bilhassa de sıhhat çalışanı. Bir haftadır günde yalnızca iki üç saat uyuyorlar” diyor.
Hekimler ve hemşireler üzerinde ekstra bir baskı var. Hasta çocukların tedavilerini devam ettirmenin yanı sıra bodrum kattaki şartları düzgünleştirmeye, duvarları sıvamaya, yeri düzeltmeye, aydınlatmaya ve yatakları oraya taşımaya çalışıyorlar.
Neyse ki Ukrayna’da yardım ruhu en üst noktalarda yaşanıyor. Sıhhat işçileri ne vakit eczanelerden, marketlerden ya da inşaat gereci depolarından bir şey almaya gitse her şeyin onlar için ücretsiz olduğunu görüyor. Çalışanların, sıhhat işçisine tek söylediği şey ise, “Bu çocuklara uygun bakın” oluyor.
‘CANIMIZI VERMEYE HAZIRIZ’
Pediatrik onkoloji kısmını destekleyen bir hayır kurumu için çalışan Serhiy Zosimenko, savaştan evvel hastane için gereç tedarik etme işiyle ilgileniyordu. Artık ise çocukları savaş alanından çıkarmak için yardım arıyor ve gerekirse de savaşmaya hazır olduğunu söylüyor.
O denli ki Zosimenko, hastaneye kendi tüfeğini getirdi ve birtakım çocukların babalarıyla birlikte gayri resmi bir muhafaza ünitesi oluşturdu. Zosimenko, “Biz kendi canımızı vermeye hazırız lakin bu çocuklara bir şey olmasına hazır değiliz” diyor.
SAVAŞA ŞAHSEN TANIKLIK EDEN ÇOCUKLARDA ACI DAHA BÜYÜK
Tüm bu yaşananlar, çocukların ruhunda çok derin yaralar açılmasına neden oluyor. Tahminen de hayat uzunluğu hafızalarından silemeyecekleri anlar yaşayan ‘savaş çocukları’ için Dr. Uzman Psikolog Serap Hisli, “Çocuklar üzerinde savaşın mümkün birkaç farklı tesirinden bahsetmek gerekiyor” diyor ve ekliyor:
“Birincisi, direkt savaşı gören, yaşayanlar, ikincisi yakınlarını, anne babasını kaybedenler ve üçüncü olarak da savaş ortamında olmasa bile bağlantı araçları vasıtasıyla savaşa ve savaşın yaşattığı dehşete şahit olanlar.”
Savaşa şahsen tanıklık etmiş çocuklar için hem fizikî hem ruhsal acının daha büyük olduğunun altını çizen Serap Hisli, şunları anlatıyor:
— Geleceğin bilinmezliği, tahminen yakınlarının kaybı, kendisi için öngörülemeyen bir hayat çocukları ruhsal olarak yıkıma uğratan etkenlerdir. Bu noktada çocuğun yaşı, içinde yetiştiği kültür, cinsiyeti, geçmiş tecrübe ve yaşantıları da çocuğun savaşa verdiği yansıyı tesirler.
— Yeniden çocuğun savaşta yaşadığı kayıpların da değerli ölçüde tesiri vardır. Kestirim edileceği üzere, ailesini, meskenini kaybetmiş tahminen kendisi de yaralanmış bir çocukla, savaş ortamında yaşamış fakat ziyan görmemiş çocuk kıyaslanamaz.
— Bunun dışında birebir kayıpları yaşasalar bile her çocuğun ortaya koyduğu reaksiyon farklı olacaktır. Savaşla ister yaşayarak ister şahit olarak karşılaşmış olsun, çocuklar temelde ortak birtakım problemler yaşayabilir.
— Başta, yaşadığı ortama, etrafındakilere, derin bir güvensizlik hissedebilir. Kendi anne babasına öfkelenebilir ve kendisini aciz, kıymetsiz olarak algılayabilir.
AĞIR KORKU, ŞİDDET, DAVRANIŞSAL SORUNLAR…
— Elbette ağır bir kaygı ve korku durumu da var olan sıkıntılara eşlik edebilir. Bu kaygı ve dert saldırgan davranışlar olarak kendisi gösterebilir.
— İnsan, tabiatına uygun olarak varlığını sürdürmek isteyeceğinden, yaşamsal var oluşuna yönelik tehlike ve tehdit algıladığında bunu da şiddete yönelerek ortaya koyar. Savaş bitse bile çocuk savaşın tesirlerini davranışlarında, anlatılarında süreğen biçimde yaşayabilir.
— Çocuğun bütün odağı savaş ve savaşa dair yaşantıları olacaktır. Düşünsel ve davranışsal birtakım meseleler ortaya çıkabilir. Uyku bozuklukları, davranış bozuklukları, kaybetme korkusu, başka insanlara ve ortamlara yönelik güvensizlik, dehşet ve kuşku üzere.
— Bütün bunlara bakıldığında en değerli faktör savaş bittiğinde bireylerin uzun müddet yaşadıkları travmayı atlatma konusunda desteklenmeye muhtaçlık duyabilecekleridir.