Çabucak çabucak tüm gelişim alanlarının birbirleriyle paralel bir seyir izlediğini vurgulayan Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, öncelikle bilişsel açıdan insanın belirli bir olgunluğa ulaşabilmesi için anne bebek ortasında inançlı bağlanım bağının gelişmesi gerektiğini söz etti. Prof. Dr. İhtimam, “Sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında her şeyi ziyadesiyle anlar. Yalnızca onların manaya biçimi, yetişkinlerden farklı olarak, kendine has bir fikir süzgecine sahip özel sistemidir” diyerek özgüvenli bireylerin yetişmesinde temel olan bebeklik çağına ait tespit ve tavsiyelerde bulundu.
BEBEK, ‘ANNEM GİTSE DE GERİ GELECEK’ FİKRİNİ OLUŞTURABİLMELİ
Bebeklikte bilişsel gelişim açısından en değerli keşfin, obje devamlılığı kavramı olduğunu söyleyen İtina, obje devamlılığının bebek için bir manada, “Gözden ırak olan gönülden de ırak olur” tabirinin bilimsel tarifi olduğunu belirtti. Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, “Bu kavramın bir öteki boyutu ise kişi devamlılığı’dır. Bebek için, ‘kişi’ görüş alanında değilse, yok kararındadır. En kıymetli kişinin de onun her türlü gereksinimini karşılayan ve ona bakım veren kişi olan annesi olduğu düşünülürse, 1,5-2 yaşına kadar bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, yok olduğunu düşünerek kendisini parçalarcasına bu olayı protesto etmesi olağandır. Fakat bebek, obje ve kişi devamlığını kazandığı andan itibaren, bulunduğu yerden öteki yerlerde de ömrün devam ettiğini algılayabilir, ‘annem gitse de geri gelir’ diyebilir” dedi.
İNANÇLI BAĞLANIM, DEĞERLİ BİR ROL OYNAR
Öte yandan bebeklik devrinin toplumsal gelişim özellikleri irdelediğinde, periyodun değerli kazanımlardan birinin, bebek ile anne ortasında gelişen inançlı bağlanım bağlantısı olduğunu vurgulayan İtina, “Bebeğin kişi devamlılığı sorununu olumlu bir halde çözebilmesinde, inançlı bağlanım, kıymetli bir rol oynar. Bir başka deyişle, bilişsel açıdan gelişerek kişi devamlılığını kazanmış olan bebek, şayet o güne kadar annesini her muhtaçlık duyduğunda dengeli bir formda yanında bulmuş ise o vakit ona karşı inançlı bir bağlanım sağlamış olur. Bu sayede de bebeğin fikir sistemi, ‘İnsanlar gözümün önünden kaybolduğunda yok olmuyorlar, artık bunu biliyorum. Annem artık gitse de geri gelir ve benim gereksinimlerimi karşılar’ formunda çalışır” diye konuştu.
BEBEK, ANNESİNİN BAŞKA BİR VARLIK OLDUĞUNU KEŞFETMELİ
Bebeğin 1,5-2 yaşına kadar tıpkı karyola parmaklığının bedeninin bir modülü olmadığını öğrenmesi üzere annesinin de farklı bir varlık olduğunu anlaması gerektiğini belirten İhtimam, şimdi bunun farkına varamayan bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, hem “Giden geri gelmez” fikri hem daha annesiyle olan evvelki tecrübeleri çerçevesinde reaksiyon verdiğini anlattı. Prof. Dr. Özen’e nazaran, bebeğe, “Annem aslında bugüne kadar hiçbir vakit muhtaçlık duyduğumda benim yanımda olmadı ki” niyeti yerleşmişse buna bir de “annesinin kendisinden başka olmaması gerektiği, onun bir kesimi olduğu”na olan inancı da eklendiğinde, ortaya içinden çıkılmaz bir durum çıkabiliyor. İhtimam bu noktada, ‘Kişi devamlılığı’nı kazanan bebeğin, annesinin kendisinden başka bir varlık olduğunu anlaması ve en değerlisi de annesiyle kurmuş olduğu münasebetine itimat geliştirmiş olmasının kıymetini vurguluyarak, “ancak bu biçimde bebek, annesinden ayrıldığında sükunetini koruyabilir, tıpkı yerde olmasa da onun döneceğini hisseder ve bu itimat bağı, onun tüm hayatını etkileyecek çok kıymetli bir süreçtir” dedi.
BEBEK, YETİŞKİN BAKIŞ AÇISIYLA YARGILANMAMALI
Bebeğin iki yaşını geçtiği halde annesinden başka kaldığında reaksiyon vermeye devam edebileceğini belirten İtina bu hususta şunları söyledi: “Şu hiçbir vakit unutulmamalıdır ki, bebek bir yandan kişi devamlılığını kazanırken bir yandan da annesiyle kurduğu ilgiyi test edebilmek için birtakım teşebbüslerde bulunur. Yetişkinlerin bunları anlaması çok kolay değildir. Kendi içinde farklı kurallar ve bakış açıları içerir. Onun için hiçbir vakit bir bebek, yetişkin bakış açısı temel alınarak yargılanmamalı, bebeğin verebileceği çok doğal yansılar, “çok huzursuz bir bebek” ya da “huysuz” halinde etiketlenmemeli. Bir bebeğin yaşadığı bir olaya rastgele bir formda reaksiyon vermesinin, kendisine nazaran bir mana tabir ettiğini lisana getirerek, bunun yetişkinlerin niyet sistemine uymaması, bu türlü bir reaksiyonun anlamsız olduğu manasına gelmez.”
ANNECİĞİM SEN GİDİNCE BİR DAHA DÖNMEYECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORUM VE ÇOK KORKUYORUM
Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, bebek davranışlarına örnekler vererek annelere şu tespiti yaptı: “İki yaşına geldiği halde, bir bebek, annesi işe gittiğinde huzursuzluk yaratıyor ve anne geri döndüğünde de ona nefes aldırmayacak ölçüde teğe bir ilgi talep edecek davranışlarda bulunuyor ise, bu durumun onun ‘anneciğim sen gidince bir daha dönmeyeceğini düşünüyorum ve çok korkuyorum’ bildirisini veriş formu olduğu düşünülmeli. Bu noktada bebek ile anne ortasında bugüne kadar kurulan bağlantının niteliğinde sorun olduğu, gelişmesi gereken itimat münasebetinin oluşmadığı anlaşılır.”
ANNE, DENGELİ REAKSİYONLAR VERMELİ
İtina, bunun tahlili için öncelikle, anne-bebek etkileşiminde tekrar yapılandırılma çalışmalarının başlatılmasını önerdi. Annenin dengeli ve kelamında duran bir profil çizmesi gerektiğini savunan İtina kelamlarına şu formda devam etti: “İlişkinin itimat temeline oturtulması, annenin, bebeğin gereksinimlerine vaktinde ve dengeli reaksiyonlar vermeye başlaması, işten dönüş saatlerinin belirli bir nizamda olmasına dikkat edilmesi, dışarı çıkarken bu ayrılışın kaçarak, çocuğu aldatarak değil, ona açıklama yaparak gerçekleştirilmesi, geri dönüldüğünde de kelamında duran bir anne olunduğunun bebeğe hissettirilmesi gerekir. Bebeklerin vakit kavramı yetişkinlerden farklı olabilir ya da onlar, yapılan açıklamaları bir yetişkin üzere anlamıyor görünebilirler. Fakat şu hiçbir vakit unutulmamalı ki, onların da kendi başlarında bir saat var ve bu saat, etrafında yaşanan olaylar muhakkak bir nizamda işlediği şartlarda, çok da dakik bir saattir. Her akşam 6’da işten dönen bir annenin, bebeğini kapıda onu beklerken bulması ve 5.30’dan itibaren onu her gün beklediğini öğrenmesi, şaşırtan değildir. Ayrıyeten, sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında sizi ziyadesiyle anlamakta. Yalnızca onların manaya biçimi yetişkinlerden farklı, zira onlar farklı bir niyet sistemine sahipler.”