Türkiye’nin geçtiğimiz sonbaharda yaşadığı kur krizi çok sayıda sektörde olduğu gibi ilaç sektöründe de yeni sıkıntıları beraberinde getirdi. O tarihten itibaren ilaca yüzde 37,43 ve yüzde 25 olmak üzere iki kez zam geldi. Yüzde 25’lik zammın uygulandığı karar Resmi Gazete’nin 8 Temmuz 2022 tarihli sayısında yer alan Beşeri Tıbbi Ürünlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar ile yayımlandı.
Ancak eczacılar gelen zamlara rağmen kâr oranlarının düştüğünü ve piyasada ilaç bulma sıkıntısının güçlü şekilde devam ettiğini söylüyor. Problemlerin uzun süredir devam ettiğini anlatan eczacılar, ilaç fiyatlarında kademelerin güncellenmemesi ve ilaç bulma sıkıntısının yıkıcı etkilere sahip olduğunu belirtiyor.
Ayrıca eczacılar, ilaç fiyatlarındaki kâr paylarının belirlendiği kademelerin güncellenmediği gerekçesi ile bir grev süreci başlatıyor. İlgili takvimin işlediğini belirten eczacılar yakın dönemde kepenk indirebilir.
İlaç fiyatlarındaki kademe sistemi eczacıları nasıl etkiliyor?
Yaşadıkları sorunları anlatırken mevcut ilaç fiyat kararnamesine işaret eden DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Ankara Eczacı Odası Başkanı Taner Ercanlı, 13 yıl sonra güncellenen kararnamenin eczacılar için bir fayda sağlamadığını belirtiyor. Ercanlı, “Biz ilaca zam istemiyoruz. Biz halkın ilaca en kolay ve en ucuz şekilde ulaşmasından yanayız” diyor.
Asıl sorunun yıllardır yükselen enflasyon karşısında kâr oranlarının düşmesi olduğunu anlatan Ercanlı, taleplerini “Bu süreçte iğneden ipliğe her kaleme sayısız zam geldi. Maliyetlerimiz artıyor, ama kârımız düşüyor. Biz ilaç fiyatlarında kademelerin güncellenmesini talep ediyoruz” şeklinde anlatıyor.
Türkiye’de ilaç fiyatları kararname ile beş kategoride belirleniyor. 13 yıl önceki kararnamede 1 lira ile 10 lira arası olan ilaçlar birinci kademe, 10 lira ile 50 lira arası ilaçlar ikinci kademe, 50 lira ile 100 lira arası ilaçlar üçüncü kademe, 100 lira ile 200 lira arası ilaçlar dördüncü kademe ve 200 lira üzeri ilaçlar da beşinci kademe olarak belirlenmişti.
8 Temmuz’da yayınlanan kararda eczacıların kâr oranları da güncellendi. İlk üç kademe için yüzde 25 olan oran yüzde 28’e, 4’üncü kademe için yüzde 16 olan oran yüzde 17’ye ve son kademe için yüzde 12 olan kâr oranı yüzde 13’e yükseltildi.
Ancak Ercanlı ve diğer eczacıların mevcut ekonomik şartlarda bu oranların bir anlam ifade etmediğini söylüyor.
İlaca gelen zamların eczacıların kârlılık oranını yükseltmediğine işaret eden eczacılar, aksine mevcut ortamda gelen her zammın kârlılık oranını düşürdüğünü belirtiyor. Bunun nedeninin de eczacıların kârlılıkları için uygulanan kademeli sistem olduğunu ifade ediyorlar. Bu kademeye göre eczacılar düşük fiyatlı ilaçlardan yüzde 25’in üzerinde kâr elde ederken yüksek fiyatlı ilaçlardan yüzde 15’ten daha düşük bir oranda kâr elde ediyor. Eczacılar, ilaç fiyatlarının sürekli yükselmesi ile düşük fiyatta ilaç kalmadığını, dolayısıyla satışlarının ağırlıklı kısmının düşük kâr oranına sahip pahalı ilaç grubunda olduğunu belirtiyor.
“Kademelerin anlamı kalmadı”
“2009’dan bu yana Türk Lirası’ndaki değer kaybı, diğer ürünlerdeki artışlar dikkate alındığında bu kademe ve oranların bizim için bir anlamı kalmadı” diyen İstanbul Eczacı Odası Yönetim Kurulu Üyesi Murat Tülü, bu kademelerin güncellenmesini istediklerine, zira zor günler geçirdiklerini ifade ediyor.
Fotoğraf: DW/U. Danısman
DW Türkçe’ye konuşan Tülü, eczacıların içinde bulunduğu durumu şöyle anlatıyor:
“2009’da 10 liranın altında çok sayıda ilaç vardı. Fiyatı daha düşük olan ilaçlarda kâr oranı daha yüksek. İlk başta burada sorun yok. Ama zaman geçtikçe ve enflasyon arttıkça bizim için sorun başladı, büyüdü ve kontrolden çıktı. 2009’da 50 lira olan bir ilaç artık 500 liranın üzerinde. Böyle olunca ne oluyor. Bizim karlılık oranımız sürekli düşüyor. Artık 50 liranın altında kaç tane ilaç kaldı? İlaçların büyük bölümü dördüncü ve beşinci kademede. Buna Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) iskontosunu da eklediğinizde eczacının elinde bir şey kalmıyor. Kademelerin ve kâr oranlarının acil güncellemesini talep ediyoruz.”
Eczaneler nasıl batma sürecine geldi?
İstanbul Eczacı Odası Yönetim Kurulu Üyesi Murat Tülü, İstanbul’da bir eczanenin aylık ortalama 200 bin lira ciro yaptığını, artık ilaçların da ağırlıklı olarak dördüncü ve beşinci kademeden satıldığını dolayısıyla ortalama yüzde 15-17 kârlılık oranına sahip olduğunu belirtiyor. Tülü, bu oranın en iyimser haliyle yüzde 20 üzerinden hesaplandığında bile eczacı kârının 40 bin liraya denk geldiğini ifade ediyor. Tülü, örneğine şöyle devam ediyor:
“200 bin lira ciro, 40 bin lira kâr. Bir eczacı yanında iki kişi çalıştırıyor. Bunların asgari ücretli çalışan olduğunu düşünelim yine en iyimser şekilde. İki personelin gideri 25 bin lirayı aşıyor. Buna en az 10 bin lira kirayı ekleyelim. Ve son olarak elektrik ve diğer faturaları da eklediğimizde neredeyse 40 bin lirayı buluyor. Şimdi eczacılar nasıl ayakta kalsın. Şu an bir eczacının ayakta kalabilmesi için en az 250 bin lira ciro yapması gerekiyor.”
Tüm eczacıların çok kısa süre önce Sağlık Bakanı’na bu konuyu ilettiğini dile getiren Ankara Eczacı Odası Başkanı Taner Ercanlı, “Maalesef biz eczacılar olarak buradan olumlu bir yanıt alamadık. Sorunların çözüldüğü şeklinde bir algı oluşturuldu ama sorunlar devam ediyor. Bu kademelerle ve kâr oranları ile eczacıların işletmelerini sürdürebilmesi mümkün değil. Artık 5-10 liraya ilaç mı kaldı?” şeklinde konuşuyor.
28 bin 700 eczane kepenk indirecek
Yakınca yapacakları miting ve eylemler ile seslerini duyuracaklarını anlatan Ercanlı, eczacıların kâr sorununun yanında, kamudaki eczacıların kadro sorunu, gereksiz ve niteliksiz eczacılık fakültelerinin sayısı ve emekli maaşları ile ilgili de iyileştirici taleplerin anlatılacağının altını çizdi.
Ercanlı, eylemlilik sürecinin başladığını ilk olarak halkın bilgilendirileceğini, daha sonra basın yolu ile taleplerin güçlü şekilde anlatılacağını ve son olarak grev yapacaklarını ve Türkiye genelinde kepenk indireceklerini ifade etti.
Eczacılar, güncellenmeyen ilaç fiyat kademeleri yüzünden binlerce eczanenin iflasın eşiğinde olduğunu belirtiyor. Buna göre çok sayıda eczane kredilerle ayakta duruyor. Hatta çoğu eczacı, eczanesini devretmek istiyor.
İlaç bulma sorunu devam ediyor
Hem Ankara Eczacı Odası Başkanı Taner Ercanlı hem de İstanbul Eczacı Odası Yönetim Kurulu Üyesi Murat Tülü’nün altını çizdiği diğer önemli bir nokta ise piyasada devam eden ilaç bulma sorunu.
Ercanlı, şu an piyasada her 100 ilaçtan 17’sinin bulunamadığını söylüyor. Başta tansiyon, kalp ve organ nakli ilaçları olmak üzere her ilaç grubunda sıkıntıların yaşandığını aktaran Ercanlı, ilaçlarda üretim probleminin olduğunu vurguluyor.
Çok sayıda ilacın bulunamadığını ve hastalarla büyük problemler yaşadıklarını dile getiren Murat Tülü de “İthalat, yüksek kur ve firmaların kısıtlı üretimi bu sorunları tetikliyor. Bazı ilaçlar uzun süredir yok. Hastalar mağdur oluyor” diyor.