Rusya’nın tahıl koridoru anlaşmasından çekilmesiyle buğdaydan mısıra kritik gıdaların fiyatı yukarı yönlü hareketlendi. Ancak işgalin başından beri savaşın etkilerini hafifletmeye yönelik en önemli girişim olan tahıl koridoru henüz tamamen kapanmadı. Anlaşmayı restore etmeye yönelik çabalar sürüyor.
DW Türkçe’ye açıklama yapan Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov, yeni bir uzlaşı için komisyon oluşturmak üzere girişim başlatıldığı bilgisini verdi. Buna göre taraflar, şartları görüşmeye başladı ancak bir toplantı tarihi ya da formatı henüz belirlenmedi. Yerhov’un verdiği bilgiye göre, Rus personel halihazırda İstanbul’daki Müşterek Koordinasyon Merkezi’nde.
Sefer izinleri daha önce verilen gemiler ise Ukrayna’dan İstanbul’a ya da ters yönde sehayat edebilecekler ancak bu süreçte yeni izin düzenlenmeyecek.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Pazartesi İstanbul’da katıldığı bir etkinlikte, “Her ne kadar Rusya kendisi için aynı kolaylıkların gösterilmemesi sebebiyle bu konuda mütereddit davransa da biz insanlığa hizmet için gayretimizi kararlılıkla sürdüreceğiz” diyerek yeni bir anlaşma için çalışacaklarının sinyalini verdi.
Rusya ne istiyor?
Anlaşmanın, hafta sonu Sivastopol açıklarında Rus gemilerine yönelik insansız hava ve deniz araçlarıyla gerçekleştirilen saldırı yüzünden süresiz askıya alındığını ilan eden Rusya, bunu Kiev güçlerinin değil, İngiltere’nin yaptığını savunuyor.
Fotoğraf: Yasin Akgul/AFP
Rusya, kendi tahılının ticarete konu edilmemesi ve taşınan yükün başta belirtilenin aksine Afrika’dan çok Avrupa ülkelerine gittiğini gerekçesiyle anlaşmadan memnun olmadığını dile getiriyordu. Anlaşmanın yenilenmesi için Moskova’nın, Rus ürünlerine alım ve Karadeniz’deki donanma unsurlarına saldırmama sözü isteyebileceği yorumları yapılıyor.
27 Temmuz’da 120 gün süreli olacak şekilde imzalanan anlaşma ile Ukrayna depolarındaki 20 milyon ton tahılın dış pazara taşınması hedefleniyordu. Şu ana kadar yüzde 43’ü mısır ve yüzde 28’i buğday olmak üzere 9,7 milyon ton tahıl taşınabildi. Anlaşmanın en büyük faydalanıcıları sırasıyla İspanya, Türkiye ve Çin oldu.
Denetimler hafta başında sürdü
Anlaşma kapsamında 400’den fazla gemi Ukrayna limanlarından yüküyle ayrılırken bunların 130’u İstanbul’da denetim sırası bekliyor.
Birleşmiş Milletler’in (BM) İstanbul’daki tahıl girişimi koordinasyon ofisinden DW Türkçe’ye yapılan açıklamada ise “Rusya hâlâ anlaşmaya taraf ve Rus heyeti halihazırda İstanbul’da” denildi. BM, Pazartesi günkü denetimlerin Türkiye ve BM’den yetkililerin katılımıyla gerçekleştirildiğini de kaydetti. Buna göre Rusların yanı sıra Ukraynalı yetkililer gemilere çıkmadı. Pazartesi, BM ve Türk yetkililerden oluşan 10 ekip, toplam 40 gemide faaliyette bulundu.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ukrayna Limanlar İdaresi (USPA) CEO Yardımcısı Dmitro Barinov ise 31 Ekim sabahı 10 geminin Ukrayna limanlarından tahıl yüküyle ayrılmış olduğu, gün içinde iki geminin daha Karadeniz’e açılacağı bilgisini verdi. Barinov, dört boş geminin ise BM ve Türkiye tarafından geçiş onayı aldığını, yükleme için Ukrayna’ya varmalarını beklediklerini aktardı.
Öte yandan hareketliliğin devamı üzerine Kremlin’den, Rusya’nın katılımı olmaksızın seferlere devam etmenin “tehlikeli” olacağı uyarısı geldi. “Geçişlerin güvenliğinin garanti edilemeyeceği” bildirildi.
Ukrayna tahılını taşıyan gemileri sigortalayan İngiltere merkezli şirketler Ascot ve Marsh, belirsizlik nedeniyle artık yeni poliçe düzenlemeyeceklerini ancak imza atılan sözleşmelerin geçerliliğini koruyacağını duyurdu.
Fotoğraf: Sergii Kharchenko/NurPhoto/picture-alliance
Fiyatlar nasıl seyredecek?
Rusya ve Ukrayna dünyanın önemli büyük gıda ihracatçıları. İşgalle birlikte Mart ayında buğday fiyatları uluslararası piyasalarda 13,6 dolara kadar yükselmişti. Tahıl koridoru anlaşmasıyla birlikte de 7,4 dolara gerilemişti. Oluşan yeni belirsizlikle birlikte küresel piyasalarda buğdayın fiyatı yüzde 7.7 artışla 8,9 dolara tırmandı. Mısırda da yüzde 3’e yakın fiyat artışı oldu.
DW Türkçe’ye konuşan Ulusal Hububat Konseyi Başkanı Özkan Taşpınar, tahıl anlaşması ile tonu 450 dolara çıkmış olan ekmeklik buğday fiyatının 330 dolar civarına gerilediğine dikkat çekerek anlaşmanın sürdürülmesinin önemini vurguladı.
Koridorun kapanacağı endişesiyle fiyatların arttığını kaydeden Taşpınar, Türkiye’nin ise ihracat amaçlı hammadde ihtiyacını karşıladığı görüşünde. “Türkiye, ihtiyaç duyduğu tahılı şu ana kadar tedarik etti” diyen Taşpınar, sevkıyatların durması durumunda bunun iç pazara etkisi olmayacağını savundu.
Taşpınar, anlaşmazlığın kalıcı çözümü için Rus tarım ürünlerinin de ticarete konu edilmesi gerektiğini kaydetti.
Rusya’da üretim yüksek oldu
Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Haluk Tezcan da buğday fiyatlarında yukarı yönlü hareketin sürebileceğini ancak iç pazara etkisinin sınırlı kalacağı görüşünde. DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada Tezcan, “Rusya’nın açıklaması hepimizi tedirgin etti ancak Türkiye’nin elindeki buğday stoğu yeterli düzeyde” dedi.
Rusya’da bu sezon son yılların en yüksek tahıl üretiminin gerçekleştiğini kaydeden Tezcan, “Yüksek üretim Rusya üzerinde bir satış baskısı oluşturuyor” diye konuştu. Tezcan’a göre Moskova, kendi ürünlerinin satışını kolaylaştıracak taleplerini görüşmek için süreci askıya aldı.
Bu yıl Rusya’da 95 milyon ton ile 80 milyonluk 5 yıllık ortalamanın çok üzerinde üretim gerçekleşmesi bekleniyor.