6 Şubat’ta gerçekleşen depremler Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Kilis, Osmaniye, Gaziantep, Diyarbakır, Malatya, Şanlıurfaş ve Adana’da büyük yıkıma yol açtı. Peki son bir yılda Meclis’te bu illerdeki deprem riski konusunda neler konuşuldu, neler yapıldı?
DW Türkçe’nin incelediği Meclis tutanaklarına göre, TBMM’de çeşitli illerden milletvekilleri il bazında denetleme fonksiyonunu yerine getirerek kurumların deprem hazırlıklarıyla ilgili soru önergeleri verdi. İlgili Bakanlıklar, bu önergelerin büyük kısmını süresi geçtikten sonra yanıtlarken yanıtlanan önergeler incelendiğinde de soruların tam karşılığını bulmayan cevaplar dikkat çekti.
Tutanaklar, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Sağlık Bakanlığı’na bağlı birimlerde depreme ilişkin çalışmalara dair hiçbir soru önergesini yanıtlamadığını gösteriyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın da 2021 yılında depreme karşı önlemler için Hatay’a ödenek ayırmadığını ortaya koyuyor.
Depremler sonucu Hatay’da dünyanın en büyük mozaik sergileme alanına sahip Hatay Arkeoloji Müzesi’nin bir bölümünde hasar tespit edildi. Tarihi Hatay Meclis Binası ve Anadolu’daki en eski cami Habib-i Neccar yıkıldı. Çok sayıda havra, sinagog ve cami yıkıldı ya da hasar gördü.
“Talep gelmediği için ödenek ayırmadık”
Tutanaklara göre, 11 Ekim 2022’de AKP’ye geçen Memleket Partisi’nin eski İzmir Milletvekili Mehmet Ali Çelebi, 23 Mayıs 2022’de Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması istemiyle bir soru önergesi verdi. Önergede, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşların Hatay’da depreme karşı hassas olduğu tespit edilen ve güçlendirme yapılan bina sayısı, bunların kaçının kamu binası olduğu, Bakanlığa bağlı kurum ve kuruluşların binalarının depreme karşı dayanıklılık testi yapılıp yapılmadığı, teste tabi olan bina sayısı, deprem tahkikat raporları çıkarıldıysa sonuçları, 2021 ve 2022 yıllarında depreme karşı önlem almak için ayrılan kaynak miktarı soruldu.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri ErsoyFotoğraf: DW
Bakan Mehmet Nuri Ersoy tarafından 30 Aralık 2022’de verilen yanıtta ise “2021 yılında Hatay ilinden talep gelmediğinden depreme karşı önlem almak için ödenek gönderilmemiştir. 2022 yılında Bakanlığımız İl Kültür ve Turizm Müdürlüklerinin deprem ile ilgili ödenekihtiyacı olduğunda bakanlığımızca gönderilecektir” denildi.
Ersoy, “Hatay ilinde bakanlığımız görev alanında bulunan birimlerin binalarının depreme karşı dayanıklılık testi yapılmamıştır. İllerde, deprem tahkikatı valilikler tarafından yapıldığı için deprem tahkikat raporları bulunmamaktadır” ifadelerini kullandı.
Tutanaklarda yer alan bilgilere göre, Ersoy, Hatay Şehir Müzesi’nin tescilli tarihi bina restorasyonu tamamlanarak depreme dayanıklı hale getirildiğini belirtti.
Ayrıca Hatay Kültür Merkezi için yapılan deprem dayanıklılık analizi sonucu binanın güçlendirmeye ihtiyacının belirlendiğini ifade eden Ersoy, bina içerisinde bulunan birimlerin taşındığını, söz konusu binanın arsası ile birlikte Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na devri karşılığında Bakanlık tarafından kullanılmak üzere TOKİ tarafından Antakya Millet Bahçesi üzerinde yeni bir kültür merkezi yapılması hususunda ilgili kurumlar nezdindeki işlemlerin devam ettiğini söyledi.
Sağlık Bakanı hiçbir il için bilgi vermedi
6 Şubat depremlerinden kamu hastaneleri de zarar görürken hastane bahçelerinde kurulan çadırlarda yaralılara müdahale edildi. İskenderun Devlet Hastanesi yıkıldı. Kahramanmaraş Göksun’daki Devlet Hastanesi’nin deprem nedeniyle girilemez hale geldi.
Oysa Milletvekili Mehmet Ali Çelebi, 4 Ocak 2022’de Adana, 24 Şubat 2022’de Gaziantep, 14 Mart 2022’de Şanlıurfa, 18 Nisan 2022’de Malatya, 18 Temmuz 2022’de Osmaniye, 27 Temmuz 2022’de Kahramanmaraş, 30 Temmuz 2022’de Hatay, 17 Ağustos 2022’de Adıyaman illerinde Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlara ait binaların depreme karşı dayanıklılığına ilişkin Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın yanıtlaması için soru önergeleri vermişti. Koca ise bu önergeleri yanıtlamadı.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Fotoğraf: Aydin Üstünel/DHA
Kentsel dönüşümü talebi dikkate alınmadı
MHP Kahramanmaraş Milletvekili Sefer Aycan ise 20 Nisan 2022’de Kahramanmaraş’ın çeşitli mahallelerinin kentsel dönüşüm kapsamına alınması talebine ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un yanıtlaması istemiyle bir önerge verdi. Eski mahallelerin kentsel dönüşüm alanı ilan edilmesinin uygun olacağını belirten Aycan, “Dulkadiroğlu ilçesinde Kayabaşı, Pınarbaşı, Divanlı Mahallelerinin kentsel dönüşüm mahalleleri olarak ilan edilmesi konusunda bir çalışma var mıdır?” sorusunu Bakanlığa yöneltti.
Kurum ise önergenin süresi geçtikten sonra 18 Ağustos’ta verdiği yanıtta, söz konusu mahallelerde bir çalışma yürütülüp yürütülmediğine dair bilgi vermedi. Kurum, sadece Onikişubat İlçesi, Yusuflar Mahallesi’nde yer alan riskli alandaki hak sahipleri ile uzlaşma görüşmeleri ve plan ve projelere yönelik çalışmaların devam ettiğini söyledi.
Aycan’ın işaret ettiği mahallelerde depremden sonra çok sayıda bina enkaza döndü.
Aktif fay hattı üzerindeki kentler için soru yanıtsız kaldı
HDP Adana Milletvekili Tülay Hatimoğulları Oruç da 22 Aralık 2022’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un yanıtlaması talebiyle verdiği soru önergesinde TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın 8 Şubat 2021 tarihli “Fay Üzerinde Yaşayan Kentlerimiz: Hatay Raporu”na dikkat çekti.
Oruç, Kurum’a Hatay için Deprem Master Planı hazırlanması ve buna uygun yerleşim stratejileri belirlenmesi üzerine ya da aktif fay hatları üzerinde bulunan kentleri önceleyen çalışmaları olup olmadığını sordu.
Ancak Bakan Kurum, soru önergesini yanıtlamadı.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat KurumFotoğraf: DHA
Depremde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın sorumluluğunda olan karayolları ve köprüler kullanılamaz hale geldi, göl havzasına inşa edilen Hatay Havalimanı da hasar gördü.
66 soru önergesine 2 ay sonra 4 cümlelik yanıt
İzmir Milletvekili Mehmet Ali Çelebi, Haziran 2022’de verdiği soru önergesinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karasmailoğlu’na “Bakanlığınıza bağlı kurum ve kuruluşların Hatay ilinde depreme karşı hassas olduğu tespit edilen ve güçlendirme çalışması yapılan bina sayısı nedir? Bunlardan kaçı kamu binasıdır? Bu kurum ve kuruluşların binalarının depreme karşı dayanıklılık testi yapılmış mıdır? Dayanıklılık testi yapılan bina sayısı kaçtır? Bu binaların deprem tahkikat raporları çıkarılmış mıdır? Çıkarıldıysa sonuçları nedir? Hatay iline 2021’de Bakanlığınız tarafından depreme karşı önlem almak için ayrılan kaynak miktarı nedir? Ne kadarı harcanmıştır? 2022 yılında ne kadar kaynak ayrılmıştır” sorularını yöneltti.
Bakan Karasmailoğlu, 28 Temmuz 2022’de Mehmet Ali Çelebi’nin daha önce verdiği 65 soru önergesiyle birlikte bu önergeyi yanıtladı.
Karaismailoğlu, 66 adet yazılı soru önergesine toplu yanıt verdiği dört cümlelik yanıtta “Bakanlığımız ile bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlarımıza ait ülkemiz genelindeki tüm hizmet binalarında deprem performans analizi tespiti çalışmaları yapılmakta olup, olası depreme karşı güçlendirme ihtiyacı tespit edilmesi durumunda yapısal takviye çalışmaları yapılmaktadır. Bununla birlikte, olası afetler için güncel acil durum ve koruma planları bulunmaktadır” dedi.
Çelebi, Nisan 2022’de aynı soru önergesini Kahramanmaraş, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Osmaniye, Adıyaman, Adana için de verirken Bakanlık’tan aynı yanıt geldi.
Milli Eğitim Bakanı “Dayanıklılık testleri yapıldı” dedi
Mehmet Ali Çelebi, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlara ait binaların depreme karşı dayanıklılığına ilişkin soru önergeleri de verdi. Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer, Kahramanmaraş, Gaziantep, Malatya, Şanlıurfa, Osmaniye, Adıyaman ve Hatay için verilen önergelere yanıt olarak, bu illerdeki okul ve eğitim binalarının dayanıklılık testlerinin yapıldığı ve deprem tahkikat raporlarının çıkartıldığı, rapor sonucuna göre güçlendirilmesine ihtiyaç duyulan binaların güçlendirme çalışmalarının yapıldığı, yıkımı gerçekleştirilen okul binalarının yerine İl Yatırım Programı kapsamında yenilerinin yapılarak hizmete açıldığı, bazı binaların ise yapımının devam ettiğini söyledi.
Milli Eğitim Bakanı Mahmut ÖzerFotoğraf: DHA
Özer, Adana’ya ilişkin verilen soru önergesinde de ilde bulunan 53 kamu binasının güçlendirme çalışmalarının tamamlandığını, 147 bina için ise deprem dayanıklılık testlerine uygun şekilde çalışmaların devam ettiğini belirtti.
Bakan Özer, Kahramanmaraş depremlerinden sonra ise Bakanlığın 10 ilde okul, pansiyon, öğretmenevi ve uygulama otellerinin bulunduğu 20 bin 868 binası olduğunu, bunlardan 24’ünün yıkıldığını, 83 binanın ağır hasarlı olduğu bilgisini paylaştı. Bakan Özer, hangi ilde kaç binanın hasar gördüğü, bu binaların hangi binalar olduğu konusunda detaylı bilgi vermedi.
Varank ve Bozdağ da soruları yanıtlamadı
Deprem önlemlerine ilişkin soru önergelerini Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu süresi geçtikten sonra yanıtlarken Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varak önergelere cevap vermedi.
2022 başından bu yana Diyarbakır ve Kilis’te deprem önlemlerine ilişkin hiç soru önergesi verilmedi.
Meclis oturumlarında da deprem konusu, Türkiye’yi etkileyen bir deprem olduğunda, 1-7 Mart Deprem Haftası’nda, deprem yıldönümlerinde ya da imar affı veya Kanal İstanbul tartışmalarında gündeme geldi.
Adalet Bakanı Bekir BozdağFotoğraf: Arda Kucukkaya/AA/picture alliance
Hatay ve Osmaniye uyarıları
CHP Hatay Milletvekili Mehmet Güzelmansur da 23 Kasım 2022 oturumunda Düzce’nin Gölyaka ilçesinde yaşanan deprem sonrası Hatay’ın deprem riskine dikkat çekti.
Güzelmansur, “Deprem ülkemizin bir gerçeği ancak alınan önlemlerle can kayıplarını önlemek, zararları minimize etmek mümkün. Seçim bölgem Hatay’ın da çok önemli bir deprem tehlikesi var. Özellikle kent merkezi Antakya ve Defne de diri fay hatları üzerinde bulunuyor. Antakya’da fay hatları üzerinde bulunan okullar, kamu binaları var, bunların güçlendirme, boşaltma çalışmaları çok yavaş ilerliyor. Düzce depreminin tedbir alma konusunda örnek oluşturmasını diliyorum” ifadelerini kullandı.
“Osmaniye’de zemin etütleri yapılmalı”
CHP Osmaniye Milletvekili Baha Ünlü’nün Osmaniye’nin Düziçi ilçesinde meydana gelen 5,1 büyüklüğündeki deprem sonrasında 12 Ekim 2022’de gerçekleştirilen Meclis oturumunda yaptığı konuşma da meclis tutanaklarına şöyle yansıdı:
“En büyük tesellimiz depremde can ve ciddi mal kayıplarının yaşanmamasıdır. Fakat can kaybının olmaması birinci derece deprem bölgesinde yer alan Osmaniye için bir sonraki depremde de aynı şeyin olacağı anlamına gelmemektedir. Yaşanan son depremlerde can ve mal kayıplarının tümü inşaat ve tasarım hataları sonucu meydana gelmiştir. Bu sebeplerle derhâl Osmaniye’de yerleşim yerlerinin zemin etütleri yapılmalı, binalarının depreme karşı dayanıklılıkları… (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)”
Muhalefet imar affını eleştirdi
1 Temmuz 2022 oturumunda imar affı tartışmaları yine gündemdeydi.
HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, 2018 seçimine giderken de imar affının çıktığına dikkat çekerek “İstanbul bir deprem bekliyor, efendim, Van, Diyarbakır, pek çok şehrimiz deprem bekliyor, Malatya’sı, Elâzığ’ı, buralarda milyonlarca konut çürük… Bu yurttaşlarımıza ‘tabut evlerde yaşamaya devam’ diyorsunuz. Bu evlerde yaşayanların acaba deprem güvencesi olacak mı, bununla ilgili güvencesi var mı, bununla ilgili bir tedbir düşündü mü yürütme? Gerek yok. Ne? Varsa yoksa seçim, ben seçimde bu yurttaşlarımın oyunu alayım, yeter diye bakıyorlar ama bunun vebali var arkadaşlar” dedi.
İYİ Parti Samsun Milletvekili Bedri Yaşar ise 7 Nisan 2022’de Meclis’te yaptığı konuşmada, yine imar affıyla ilgili “Deprem bölgesinde mi değil mi diye bu müracaatları hiçbir incelemeye tabi tutmadan kabul ettiniz. Bugün de aynı şekilde hiç bununla ilgili araştırma yapmadan, sadece ve sadece gelir elde etmek için, para toplamak için bu yasayı çıkarıyorsunuz, bunun mahzurlarını gelecekte yine göreceğiz. Halbuki bununla ilgili ciddi bir inceleme yapılması lazım” ifadelerini kullandı.