Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri için Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) daha önce duyurduğu üzere yurt dışında kayıtlı seçmenlerin yurt dışındaki temsilciliklerde ve gümrük kapılarında oy kullanma işlemleri Perşembe günü başlıyor. Yurt dışında en çok seçmenin yaşadığı Almanya’da YSK daha önce 26 kentte oy kullanma işlemi yapılacağını duyurduysa da, Çarşamba akşamı DW Türkçe’ye bilgi veren Almanya Dışişleri Bakanlığı, sadece 16 kentte oy kullanma işlemine onay verildiğini açıkladı. Bu ve yurt dışı seçimlerine dair diğer bilgileri sizler için derledik.
Yurt dışında hangi tarihlerde oy kullanılacak?
Yüksek Seçim Kurulu’nun yaptığı açıklamaya göre Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri için yurt dışı temsilciliklerde 27 Nisan Perşembe günü başlayan oy kullanma işlemleri 9 Mayıs akşamına kadar sürecek.
Seçimlerde, 70’ten fazla ülkede kurulan 5 binden fazla sandıkta oy verme işlemleri yapılıyor. Oy kullanma tarihleri ve süreleri seçmen sayısına göre ülkeden ülkeye değişiklik gösteriyor. Oy verme işlemleri Almanya, Avusturya, Fransa ve Danimarka’daki kimi kentlerde 27 Nisan’da başlıyor.
Cumhurbaşkanı seçimlerinin ikinci tura kalması halinde 20 veya 21 Nisan’dan itibaren kimi ülkelerde kurulacak sandıklarda iki gün boyunca, kimilerinde ise dört gün süresince yurt dışı seçmenleri ikinci kez sandık başına gidecek.
Gümrük kapılarında ise 27 Nisan’da başlayan oy verme, 14 Mayıs’ta saat 17.00’de sona erecek. Cumhurbaşkanı seçiminin ikinci tura kalması durumunda oy verme işlemi 20 Mayıs’ta başlayacak. YSK kararına göre, 20 karayolu gümrük kapısı, 20 havalimanı gümrük kapısı ve 9 liman gümrük kapısında 24 saat süreyle oy kullanılabilecek.
Yurt dışında kaç seçmen var?
YSK Başkanı Ahmet Yener’in Nisan ayı ortasında yaptığı açıklamaya göre yurt içi ve dışında yaşayan seçmen sayısı toplamda 64 milyon 113 bin 941.
Bu seçmenin 3 milyon 416 bin 98’i yurt dışında yaşıyor. Böylece yurt dışı seçmen, bütün seçmenlerin yüzde 5,3’ünden biraz fazlasına tekabül ediyor.
Yurt dışında yaşayan ve bu seçimlerde ilk kez oy kullanacak olan genç sayısı da YSK tarafından 277 bin 646 olarak açıklandı. Yurt dışındaki seçmenlerin 1 milyon 595 bin 158’ini kadın, 1 milyon 820 bin 940’ini ise erkek seçmenler oluşturuyor.
Seçmen sayısının en yüksek olduğu ülke hangisi?
Yurt dışında yaşayan seçmenlerin sayısının en yüksek olduğu ülke Almanya. Ülkede 1 milyon 501 bin 152 seçmen bulunuyor.
2018’de yapılan cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerine ilişkin istatistiklere göre Almanya, İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Adana’nın ardından en çok seçmene sahip yedinci bölge konumuna sahip. Dolayısıyla özellikle başa baş geçmesi beklenen 14 Mayıs seçimlerinin sonuçları açısından Almanya’daki seçmenin vereceği oylar büyük önem arz ediyor.
Seçmen sayısı bakımından yurt dışı seçmenleri, 3 milyon 416 bin 118 ile İstanbul, Ankara ve İzmir’in ardından teorik olarak dördüncü büyük seçim bölgesi sayılabilir.
YSK, bu yılki seçimlerde Afganistan, Belarus, Brezilya, Estonya, Fas, Karadağ, Kore Cumhuriyeti, Libya, Litvanya, Malezya, Nijerya, Pakistan, Portekiz, Slovakya ve Tanzanya’da ilk kez sandık kurulacağını açıkladı.
Almanya yurt dışı seçmen sayısının en yüksek olduğu ülkeFotoğraf: picture alliance/dpa/H. Kaiser
Bu arada YSK, Sudan’da yaşanan çatışmalar nedeniyle ülkede kurulacak sandıkları iptal etti.
Almanya’da hangi kentlerde sandık kuruluyor?
Yurt dışında sandık kurulan temsilciliklerin sayısının en yüksek olduğu ve 1 milyon 501 bin 152 seçmenin bulunduğu Almanya’da bu seçimlerde YSK’nın yaptığı açıklamaya göre toplamda 26 kentte oy verme işlemlerinin gerçekleşmesi öngörülüyordu.
Ancak DW Türkçe’nin Çarşamba akşamı Almanya Dışişleri ve İçişleri Bakanlıklarından edindiği bilgiye göre, Almanya sadece 16 kentte sandık kurulmasına onay verdi. İçişleri Bakanlığı, çoğu Türkiye’nin yurt dışı temsilcilikleri binası alanında olmak üzere sadece 16 kentte oy verme işleminin yapılmasına onay verildiğini belirtti. Bakanlık tarafından verilen bilgiye göre, bu kentlerin Berlin, Düsseldorf, Essen, Frankfurt, Münster, Hamburg, Hannover, Karlsruhe, Köln, Mainz, Münih, Nürnberg, Stuttgart, Aachen, Bremen ve Regensburg olduğu belirtildi.
DW Türkçe’ye konuşan Almanya Dışişleri Bakanlığı yetkilileri de, 16 seçim sandığına izin verildiği yönünde Türk tarafının bilgilendirildiğini belirtti. Bakanlık ayrıca, yurt dışı temsilciliği olan bütün bölgelerde seçim sandığı kurulmasının onaylandığının da ayrıca altını çizdi. 2018’de sadece 13 yerde sandık kurulduğunu da hatırlatan Dışişleri Bakanlığı, bu sefer 16 kentte oy kullanılacak olmasının, Alman hükümetinin demokratik seçim sürecine verdiği önemin vurgulanması olduğunu da kaydetti.
Sandık güvenliği nasıl sağlanıyor?
En çok seçmenin bulunduğu Almanya örneğinden yola çıkılırsa, kurulan sandıklarda oy verme işlemlerini ve sandıkların kapanmasından sonraki süreci, Yüksek Seçim Kurulu’nun belirlediği iki görevli ile bir önceki seçimlerde en çok oyu alan üç partinin belirlediği görevliler ve sandık müşahitleri takip ediyor. Her gün oy verme işlemleri sona erdikten sonra oy zarfları sayılarak torbalara konuyor ve ağzı mühürleniyor. Bu mühürlü torbalar ile oy pusulaları kilitli bir odada saklanıyor. Söz konusu odanın anahtarları Başkonsolos ile partilerin görevlilerinde bulunuyor. Kapının açılabilmesi için dört anahtarın da kullanılması gerekiyor.
Verilen oylar, oy verme süreci sona erdikten sonra oy zarflarının bulunduğu mühürlü torbaların içinde, diplomatik kuryelerle, parti temsilcilerinin de gözetiminde Türkiye’ye gönderiliyor. Yüksek Seçim Kurulu tarafından belirlenen kilitli bir odaya konan bu torbalar, 14 Mayıs Pazar günü saat 17.00’de oy verme işleminin sona ermesinin ardından diğer sandıklardaki oylarla birlikte sayılıyor.
Yurt dışı oylar nasıl dağıtılıyor?
Cumhurbaşkanı seçiminde yurt dışındaki seçmenlerin verdiği oylar, adayların yurt içinde aldığı oylara doğrudan ekleniyor.
Cumhurbaşkanı seçimi için bastırılan oy pusulasıFotoğraf: DHA
Milletvekili seçiminde ise yurt dışı seçmenlerin oyları, Türkiye’deki illerin seçmen sayısı ile partilerin aldıkları oy oranlarına göre, il seçim çevrelerine dağıtılıyor. Bunun hesaplanması için, yurt dışında kullanılan geçerli oy sayısı yurt içindeki geçerli oya bölünerek önce katsayı saptanıyor. Daha sonra da bu katsayı her ildeki geçerli oy ile çarpılıp ilave edilecek yurt dışı oy miktarı bulunuyor. Bu da o ildeki geçerli oylara ekleniyor. Yurt dışı oydan o seçim bölgesindeki partilere dağılım da partilerin yurt dışında aldıkları oy oranında yansıtılıyor.
Bir örnekle anlatmak gerekirse: Yurt dışında kullanılan geçerli oy sayısını 1 milyon 500 bin olarak aldığımızı düşünelim. Türkiye’de kullanılan geçerli oyun da 50 milyon olduğunu varsayalım. Bu durumda 1 milyon 500 bin, 500 milyona bölünerek, katsayı olarak 0,03 elde ediliyor. İstanbul’da 10 milyon geçerli oy kullandığını varsayarsak, 10 milyon 0,03 ile çarpılıyor ve 300 bin sonucu ortaya çıkıyor. Bu 300 bin oyun İstanbul’da seçime giren partilere dağılımı ise yurt dışında aldıkları oy oranı ölçüsünde hesaplanıp, hanelerine ekleniyor.
Almanya’dan kimler milletvekili adayı oldu?
Almanya’da yaşayan veya yaşamış olan, ancak Türkiye’de milletvekilliği için yarışan isimler de var. Bunlar arasında en kıdemlisi, 2015’te meclise AKP’den İstanbul milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) giren, 2019’da ise AKP’den ayrılarak DEVA partisine katılan, Milli Görüş geleneğinden yetişen Mustafa Yeneroğlu.
AKP, Almanya’dan üç kişiyi milletvekili seçimlerinde aday gösteriyor. İlki Almanya’daki Milli Görüş cemaati içinde uzun yıllar görevler alan Oğuz Üçüncü. AKP’nin Almanya temsilcisi Meryem Göka da AKP’nin Konya milletvekili adayı olarak yarışa giren politikacılardan. Halen AKP İstanbul milletvekili olan ve Meclis’te geçen dönem pek görünürlük sergilemeyen Zafer Sırakaya da AKP’den tekrar aday.
MHP de halen İstanbul vekili olan, uzun yıllar Almanya Demokratik Ülkücü Türk Dernekleri Federasyonu Başkanlığı görevini yürüten, Ülkücü hareketin Avrupa teşkilatı liderliğini de bırakmayan Cemal Çetin’i tekrar aday gösterdiğini duyurdu.
Uzun yıllar Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Başkanlığı görevini yürüten, halen Avrupa Alevi Birlikleri Federasyonu Başkanı olan, Haziran 2015 seçimlerinde HDP listesinden meclise girmeyi başaran ancak Kasım 2015 seçimlerinde bunu yenileyemeyen HDP’li Turgut Öker de Yeşil Sol Parti listesinden meclise girmek için yarışıyor.
CHP’nin Almanya’dan adayı bulunmazken, İYİ Parti yine Milli Görüş geleneğinden gelen, daha önce de AKP Almanya Seçim Koordinasyon Merkezi’nde ve AKP’ye yakın Uluslararası Demokratlar Birliği’nde (UID) çalışan Aydın Enes Seydanlıoğlu’nu Mersin’den aday gösterdi. Muş doğumlu Seydanlıoğlu Şubat ayı başında İYİ Parti’ye katılmıştı.
2018 seçimlerinde yurt dışındaki seçmen kime oy verdi?
2018 yılında yapılan cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde yurt dışında oy kullanma hakkına sahip 3 milyon 44 bin 837 kişi bulunuyordu. Yüksek Seçim Kurulu’nun açıkladığı verilere göre 2018 milletvekili seçimlerinde yurt dışında ve gümrüklerde kurulan sandıklarda oy kullanan sayısı 1 milyon 525 bin 279 oldu. Bu da yaklaşık yüzde 50 katılım oranına tekabül ediyor.
Yurt dışında ve gümrüklerde en çok oyu milletvekili seçimlerinde yüzde 51,73 ile AKP aldı. AKP’yi yüzde 17,75 ile CHP ve yüzde 17,31 ile HDP takip etti. MHP’nin oy oranı yüzde 8, İYİ Parti’nin oyları ise yüzde 4’ün biraz üzerinde seyretti.
Cumhurbaşkanı seçimleri için ise yurt dışı seçmenlerinin yüzde 60’ından fazlası AKP lideri Recep Tayyip Erdoğan için oy kullandı. CHP’nin adayı Muharrem İnce’nin oy oranı yüzde 24,5, HDP’nin adayı Selahattin Demirtaş’ın ise yaklaşık yüzde 12 oldu.
Erdoğan’a en çok oy yüzde 86,7 ile Fransa’nın Lyon kentinde kurulan sandıktan çıktı. Muharrem İnce ise en çok oyu yüzde 80,5 ile Malta’daki Valetta Büyükelçiliği’nde kurulan sandıkta aldı. HDP’nin adayı Demirtaş ise yüzde 48 ile en çok desteği Irak’ta Erbil Büyükelçiliği’ndeki seçim sandığında yakaladı.
Yurt dışında oy kullanmak ne zamandan bu yana mümkün?
Yurt dışındaki seçmenlerin bulundukları ülkelerde oy kullanabilmesi ilk kez 2014 yılında yapılan cumhurbaşkanı seçimleriyle mümkün oldu. Ancak bu seçimde oy kullanma işlemleri sınırlı merkezlerde ve randevu usulü ile yapılabildiği için oy kullanan seçmen sayısı düşük kaldı. Gelen eleştiriler üzerine 2015 ve 2018 seçimleri ile 2017 yılındaki referandumda randevu sistemi kaldırıldı.
Dışişleri Bakanlığı’nın 2019 verilerine göre 5,5 milyonu Batı Avrupa ülkelerinde olmak üzere Türkiye dışında 6,5 milyonu aşkın Türk vatandaşı yaşıyor. Avrupa’daki seçmen sayısı yaklaşık 2 milyon 900 bin ve bunun da 1 milyon 501 bin 152’si Almanya’da bulunuyor.
Yurt dışında kayıtlı Türk vatandaşları 1987’den beri ise gümrük noktalarında kurulan sandıklarda da oy kullanabiliyor.