Güney Çin Denizi’nde düşen F-35, ABD ile Çin arasında yeni bir krize neden olabilir

Geçtiğimiz günlerde Güney Çin Denizi’nde bulunan ABD donanmasına ilişkin USS Carl Vinson uçak gemisinde, askeri tatbikat sırasında facianın eşiğinden dönülmüştü.

ABD’ye ilişkin F-35 savaş uçağı, uçak gemisine inmeye çalıştığı sırada düşmüştü.

ABD ve Çin, egemenlik ihtilaflarına mevzu olan Güney Çin Denizi’nde kaza yapan Amerikan F–35 savaş uçağı nedeniyle, bir defa daha karşı karşıya geldi.

OLAY, GERGİNLİĞİN FİTİLİNİ ATEŞLEYEBİLİR

Carl Vinson ve Abraham Lincoln uçak gemisi filolarının Güney Çin Denizi’nde müşterek tatbikat yaptığı sırada yaşanan olay, bölgeyi kara suları olarak gören Çin ile ABD’yi karşı karşıya getirebilecek bir gerginliğin fitilini ateşleyebilir.

ABD VE ÇİN ORTASINDA, ENKAZA EN EVVEL ULAŞMA SAVAŞI

ABD’li kimi askeri uzmanlar, Çin’in düşen uçağı ABD’den evvel bulmak üzere derin dalış kabiliyetine sahip bir denizaltıyı bölgeye gönderebileceğini ifade ederken, Washington idaresinin harp teknolojisi ve istihbarat açısından kritik bedeli olan uçak enkazının Pekin’in eline geçmemesi için önlem alacağı, enkaza onlardan evvel ulaşmaya çalışacağı öngörülüyor.

7. Filo Sözcüsü Nicholas Lingo, evvelki gün yaptığı açıklamada, “ABD Donanmasının enkaz çıkarma operasyonları için ayarlamaları yaptığını” ifade etti. Lingo uçağın nerede düştüğüne dair bilgi vermekten kaçındı.

ENKAZ, HARP TEKNOLOJİSİNE DAİR KRİTİK BİLGİLERİ ELE VEREBİLİR

Uzmanlar, ABD’nin, bir tanesi 100 milyon dolara mal olan yüksek teknolojiye sahip savaş uçağının enkazının Çin’in eline geçmesini istemeyeceğine dikkati çekiyor.

Singapur’daki S. Rajaratnam Memleketler arası Çalışmalar Okulundan kıdemli araştırmacı Richard Bitzinger, enkazın kaplamasının, radardan gizlenme sensörlerinin ve data sürece donanımlarının, ileri harp teknolojisine sahip uçakla ilgili kritik bilgileri açığa çıkarabileceğini belirtti.

Çinlilerin de enkaza ulaşmaya çalışacağını düşündüğünü ifade eden Bitzinger, “Bu durumda eminim ABD Donanması da uçağın düştüğü yeri çevrelemeye çalışacak ve enkaz kurtarma gemileri gelene dek bölgeyi kordona almak isteyecektir. Çinliler enkaza açık yahut bâtın halde ulaşabilirler mi, buna kabiliyetleri var mı bilmiyorum.” ifadelerini kullandı.

7. Filo Sözcüsü Lingo da Çin’in mümkün teşebbüsüne dair sorulan soru üzerine, “Çin Halk Cumhuriyeti’nin bu bahisteki niyetlerine dair spekülasyon yapmak hakikat olmaz.” değerlendirmesinde bulundu.

“BİZ ONLARIN SAVAŞ UÇAĞIYLA İLGİLENMİYORUZ”

Çinli yetkililer ise uçağın enkazına ABD’den evvel ulaşmaya çalışacaklarına dair spekülasyonu reddetti.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien, düzenlediği basın toplantısında, AA muhabirinin bahisle ilgili sorduğu soruya verdiği cevapta, “Biz onların savaş uçağıyla ilgilenmiyoruz.” dedi.

Kazanın, ABD’nin Güney Çin Denizi’nde yol açtığı birinci hadise olmadığını, yakın vakit evvel bir ABD denizaltısının sualtı dağına çarptığını hatırlatan Sözcü Cao, “O vakit da tatmin edici bir açıklama yapılmadı. Artık ise savaş uçağının inişinde kaza olduğu söyleniyor. Umarız ilgili ülke güç gösterisi yapmak yerine bölgesel barışa ve istikrara katkı sağlayan hareketlerde bulunur.” ifadelerini kullandı.

Çinli yetkililer olayın ayrıntılarına ait yorum yapmaktan kaçınsa da kimi askeri uzmanların değerlendirmeleri Çin basınında yer buldu.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu Donanma Araştırmaları Akademisinden kıdemli araştırmacı Cang Cünşı, gazetesine yaptığı değerlendirmede, ABD gemilerinin ve uçaklarının Batı Pasifik’te sıkça kaza yaptığına dikkat çekerek, “Bu kazalar ABD’nin yıl boyunca devam eden ağır görevlendirme trafiğinden dolayı oluyor. ABD askeri çalışanını yüksek tansiyon altında tutan operasyonlar, onları fiziksel ve zihinsel olarak yıpratıyor. Bu durumda kazalar kaçınılmaz oluyor.” yorumunu yaptı.

Bir başka ​​​​​​​Çinli askeri uzman Vey Dongşu da gazeteye yaptığı açıklamada, kazanın F–35C’lerin şimdi sağlam operasyonel seviyeye ulaşmadığının yahut pilotların uçağı gereğince tanımadığının göstergesi olabileceği değerlendirmesinde bulundu.

DENİZ DERİNLİĞİ 5 BİN METREYİ AŞIYOR

Askeri yetkililer uçağın pozisyonuna ait bilgi vermekten kaçınsa da Carl Vinson ve Abraham Lincoln uçak gemilerinin tatbikat yaptığı alan, “Güney Çin Denizi Çanağı” ismi verilen derin okyanus oluğunun bulunduğu bölgede yer alıyor.

Bölgede birtakım noktalarda azami deniz derinliği 5 bin metreyi aşıyor. Uzmanlar enkazı bu kadar derin bir yerden çıkarmanın aylar sürebileceğine dikkati çekiyor.

Merkezi Pekin’de bulunan Güney Çin Denizi Araştırma İnisiyatifi (SCPI) isimli niyet kuruluşu, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, tatbikatın yapıldığı günlerdeki uydu fotoğrafları ile gemi ve uçak hareketlerine dair kayıtlardan yola çıkarak, kazanın 24 Ocak Pazartesi sabah saatlerinde, Filipinler’in Luzon Adası’nın yaklaşık 100 deniz mili (185 kilometre) batısında, Filipinler’in de egemenlik sav ettiği, Çin denetimindeki Scarborough Sığlığı’nın 50 ila 70 deniz mili (92 ila 129 kilometre) kuzey doğusunda gerçekleştiğinin varsayım edildiğini bildirdi.

SCPI ayrıyeten, ABD’nin dün sabah bölgeye ortalarında yüksek irtifada uzun müddetli seyir yapabilen “MQ-4C” tipi insansız hava aracının da olduğu en az 6 istihbarat keşif uçağı ve hava aracını bölgeye yolladığı bilgisini aktardı.

Uçakların ve hava araçlarının, enkaz arama faaliyetine takviye dışında bölgedeki mümkün yabancı askeri ve sivil ögelerin hareketlerini izlemek emeliyle gönderilmiş olabileceği değerlendirmesi yapılıyor.

BU, F-35’LERİN DÖRDÜNCÜ KAZASI

Carl Vinson gemisindeki kaza, Lockheed Martin şirketi tarafından üretilen F–35 savaş uçaklarının yaptığı bilinen 4. kaza oldu.

Daha evvel Nisan 2019’da Japonya’ya ilişkin bir F–35 Pasifik Okyanusu’nda, Kasım 2021’de ise İngiltere’ye ilişkin bir F–35 Akdeniz’de kaza yapmış, bu ay başında ise Güney Kore’ye ilişkin bir F–35A eğitim uçuşu sırasında acil iniş yapmak zorunda kalmıştı.

Öte yandan ABD Donanmasına ilişkin nükleer güçle çalışan USS Connecticut denizaltısı 2021 Ekim’de Güney Çin Denizi’nde seyrederken, bilinmeyen bir su altı dağına çarparak önemli hasar görmüştü.

GÜNEY ÇİN DENİZİ UYUŞMAZLIĞI

Çin, 1947’de yayımladığı haritayla egemenlik ihtilaflarının yaşandığı Güney Çin Denizi’nin yüzde 80’i üzerinde hak argümanında bulunurken, yer altı kaynakları açısından güçlü bölgede başta Filipinler olmak üzere ortalarında Vietnam, Brunei ve Malezya’nın da bulunduğu komşu ülkelerle egemenlik tartışmaları yaşıyor.

Pekin idaresinin Güney Çin Denizi’ndeki egemenlik savına dayanarak adalara üsler inşa etmesine, bölge ülkelerinin yanı sıra ABD de karşı çıkıyor.