Endülüs mimarisinin incisi: El Hamra Sarayı

El Hamra Sarayı, Orta Çağ’da kurulan Ben-i Ahmer Devleti’nin başşehri Gırnata’da (Granada) 13. yüzyılın ortalarında inşasına başlanıldı.

Vakit içinde eklentilerin tamamlanmasıyla 142 bin metrekare üzerine kurulan görkemli yapıya dönüşen saray, bulunduğu etrafa ahengi, grift yapısı, süslüme stili, bahçeleri ve bütünleştiği yapılarla ahengini yüzeyinde yansıtarak gösteren havuzları ile ziyaretçilerin ufkunu açıyor.

“Masal dünyasından”

Ziyaretçilerinin “masal dünyasından bir saray” yakıştırması yaptığı, her ayrıntısı itinayla hesaplanan El Hamra, taş ve tahta sürece, mozaik ve çini başta olmak üzere birçok el sanatı motifini içinde barındırıyor.

Uzun yıllar yazgısına terk edilmesine karşın Endülüs mimarisinin özgün motiflerinden oluşan eşsiz zarafetini koruyan yapı, hakim bulunduğu zirvede yaklaşık 8 asırdır dimdik ayakta durarak İslam mimarisinin en değerli hazineleri ortasında yer alıyor.

Dünyanın 7 mükemmelinden birisi olarak da nitelendirilen, UNESCO Dünya Kültür Mirası listesindeki El Hamra Sarayı, her yıl dünyanın çeşitli ülkelerinden milyonlarca turiste konut sahipliği yapıyor. Gerek İslam medeniyetini tanımak gerekse de mimari yapısını incelemek üzere her yıl yaklaşık 2,5 milyon turiste kapılarını açan El Hamra’yı Türkiye’den de binlerce kiş ziyaret ediyor.

Sarayı ziyaret eden Çatalca Vaizi Muhammet Saf Vanlıoğlu, Endülüs medeniyeti ile 14 yaşında babasının kütüphanesinde okuduğu Ebu’l-Beka’nın “Endülüs Mersiyesi” vesilesiyle tanıştığını ve bölgeye birinci sefer 2008’de gittiğini söyledi.

“Yitik bir medeniyetin büyüklüğünü anlatan son zümrüt”

Müslümanların dünyada bu kadar ulu bir medeniyet kurmasının art planını anlamak için çocuk yaşta İslam tarihi okumalarına başladığını belirten Vanlıoğlu, Endülüs Mersiyesi’nin kendisini derinden etkileyen eserler ortasında yer aldığını vurguladı.

Topkapı, Dolmabahçe ve İshakpaşa başta olmak üzere bugüne kadar birçok sarayı gezme imkanı bulduğunu lisana getiren Vanlıoğlu, El Hamra Sarayı için “Yitik bir medeniyetin büyüklüğünü anlatan son zümrüt.” tanımlamasını yaptı.

El Hamra’da alışılmış sadeliğin ötesinde sanatın bütünüyle yapıya yansıdığını, bu sanatın süper bir mütevazılık taşıdığını aktaran Vanlıoğlu, şöyle devam etti:

“İlk gittiğimde El Hamra için ‘Bir endişenin abidesi’ demişlerdi. Ben muhakkak ona katılmıyorum. Kaygının abidesi değil, her devletin kurduğu bir kaleyi gördük biz. Fakat devletlerin tamamı kaleleri kurdukları halde yalnızca dış yüzeyleriyle kaleleri kurmuşlar. El Hamra’yı kuranlar, dış dünyaya kurdukları o güçlü yapıyı iç dünyadaki nezaket ve zarafetle, insanlara güya yalnızca yapıyı değil de gönüllerindeki zarafeti de sunmuşlar. O (sarayın yapılarına işlenen) ‘Ve la galibe illallah (Allah’tan diğer galip yoktur)’ sözlerini okuduğumda, o İslam mimarisinin erişilmez hoşluktaki sınır levhalarını, o mükemmel medeniyeti anlatan şiirleri okuduğumda ben nitekim büyülenmiştim. Ben hakikaten o kadar mükemmel bir sarayla karşılaşacağımı hiç beklemiyordum.”

“Ziyaret eden insanların gönlünde iman sevinci oluşturacağına inanıyorum”

Saray içindeki caminin bugüne ulaştırılamayarak kilise olarak kullanılmasının kendisini üzdüğünü lisana getiren Vanlıoğlu, “El Hamra Sarayı’nı görmek bana İspanya’daki insanların bu hoş, erişilmeyen zümrüdüankanın bir gün insanların gönül dünyasında İslam olarak yeşereceğini hissettirdi. Beni en çok memnun eden tarafı o. Hani birilerinin dediği üzere ‘Tekrar bizim olsun.’ kederinde değilim. O ülkede yaşayanların gönlünde bu saraydaki ‘Allah’tan öbür galip yoktur.’ hayat ölçüsünün inşallah bir iman sevinci olarak doğacağı inancındayım. Bunun için de memnunum.” diye konuştu.

Vanlıoğlu, sarayın içinde “Bu ülkede yaşayıp zorla Hristiyan yapılan ve şu anda hala bu ülkenin evlatları, yani Endülüs çocukları olan bu çocukların Allah’ın müsaadesi ve keremiyle tekrar Müslüman olmasını, bu toprakların harp olmadan, problemsiz biçimde İslamlaşmasını” canıgönülden niyaz ettiğini söz ederek, buraya gidenlerden de Endülüslülerin hidayeti için dua etmeleri talebinde bulundu.

“El Hamra sessiz çığlığını duyurmak için çırpınıyor”

İspanyol Lisanı ve Edebiyatı mezunu olan, 2015 yılında yüksek lisans için geldiği Granada’da, Endülüs’ün kültür, sanat ve mimarisinden etkilenerek “turist rehberliği” okuyan Ali Osman Ramazanoğlu ise kendisini buranın mirasını dünyanın dört bir yanından gelenlere anlatmaya adadığını söyledi.

Bölgede akreditasyon sahibi profesyonel tek Türk rehber olduğuna dikkati çeken Ramazanoğlu, Endülüs mirası denildiğinde akla birinci gelen yapıtın El Hamra olduğunu vurguladı.

Ramazanoğlu, Kovid-19 salgını öncesinde sarayı yılda yaklaşık 2,5 milyon kişinin ziyaret ettiğini, bunların yaklaşık 6-7 binini Türkiye’den gelenlerin oluşturduğunu anlattı.

El Hamra Sarayı’nın kendisi için her vakit tahayyül ufku ve bir mefkurenin tepesi olduğunu aktaran Ramazanoğlu, sarayı her seferinde birinci günkü heyecanla gezdiğini lisana getirdi.

Tarihi sarayın içinde kelam konusu periyoda ilişkin sessiz çığlıkların yankılandığını anlatan Ramazanoğlu, “El Hamra, kendisini ziyaret eden her şuurlu beşere bu sessiz çığlığını duyurmak için çırpınıyor.” dedi.

“Zirve yapıtı El Hamra’yı görebilmek için herkesi davet ediyorum”

AA’nın haberine nazaran Ramazanoğlu, El Hamra’nın İslam dünyasının farklı vakitlerde sanat ve bilimin tepesini oluşturduğunun ispatı olduğuna değinerek, şunları kaydetti:

“El Hamra, ehil kalpler ve eller ile taşın işlenerek ömür formu aldığı, konuştuğu, anlattığı ve insanları uyardığı bir tepe sanat yapıtı olarak karşımızda duruyor. El Hamra’nın duvarlarına bakınca işlenen ‘Ve la galibe illallah’ lafzı ile vurgulanan iradeye uğraş ve sebat ile sarılarak insanın ulaşabileceği aziz eşikleri ve yapıtları görebilmek mümkün. Birebir halde çaba ve sebattan uzaklaşıldığında uğrayacağı akametin bir sunumu ve göstergesi olarak önümüzde duruyor. Gerçekten 1492’de bu uğraştan ve çalışmadan yüz çeviren ve zevke, sefaya düşen Müslümanlar ellerindeki son buyrukluk olan Granada Emirliği’ni, Katolik hükümdarlara kendi elleriyle teslim ederek bölgeden ayrılmak zorunda kalmışlardır. Bu süreç sonrasında başa gelen zulümleri Endülüs’ten Osmanlı’ya yazılan feryatnamede okuyarak öğrenmek mümkündür. Ezcümle geçmişten bugüne ve geleceğe bakan ibret vesikalarıyla dolu Endülüs tarihini, kültürünü ve tepe yapıtı El Hamra’yı görebilmek için herkesi bu topraklara davet ediyorum.”