Çocuklara savaşı anlatırken umut vaat edin

YANSILARDA ÇOKA KAÇMAYIN
Marmara Üniversitesi (MÜ) Atatürk Eğitim Fakültesi Okulöncesi Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ozana Ural, “Ebeveynlere düşen birinci vazife şiddet ve savaş haberlerini çocuklardan mümkün olduğunca uzak tutmak. Kazara izliyorlarsa, ebeveynler ve yanındakilerin reaksiyonlarında çoka kaçmayacak biçimde hüzün belirten bir lisan kullanmaları gerekiyor” diyor ve şöyle devam ediyor:
“Eğer çocuk arkadaşlarından savaşı duyduğunu söylüyorsa, ebeveynler ‘kötü şeyler oluyor malesef çocuğum’ bildirisi içeren sakin açıklamalar yapmalılar. Çocuğa niye beşerler birbirini öldürüyor, neden savaş var sorularının karşılığı da verilmeli. Burada olumlu bir cümle kurmak çok değerli. Çocuğun yaşına uygun olarak ‘mutlaka bu durum çözülecektir’, ‘konuyla ilgili hoş haberler okuyorum barış gelecektir” üzere bildirilerle umut telkin edilmeli.

BİZİM BAŞIMIZA GELİR Mİ KORKUSU
Lakin daha küçük çocuklar bu soruları sormadan ‘benim de başıma gelebilir mi’ diye korkar. En berbatı de budur. ‘Çok şükür bizim ülkemizde barış var’, ‘ülkemiz barışı seçiyor’ üzere rahatlatıcı açıklamalar yapılmalı. Sakin ve abartısız olunmalı. Zira çocuk oburunun babasının kaybettiğini duyunca hüznünün en büyük kısmı ‘benim de babama bir şey olursa’dır. Hasebiyle savaş da böyledir. Olumlu örnekler gösterilmeli. ‘Yetişkinlerin kimileri maalesef berbat şeyler yapıyor fakat düzgün şeyler yapanlar da çok var. Yardım kampanyaları yapıyorlar, biz de elimizden geldiğince bir şeyler yapabiliriz. Gücümüze nazaran takviye oluruz. En azından yeterli dileklerimizi iletiriz’ üzere kelamlar söylemekde yarar var.

OKUL VE AİLE İŞBİRLİĞİ
Ebeveynler kadar okul idarecileri ve öğretmenler de bu hususta hassas olmalı ve herkes işbirliği yapmalı. Eğitimcilerin, bu mevzuların konutta nasıl konuşulacağını ebeveynlere anlatmaları gerekiyor. Olumsuz tesirleri azaltacak yetişkin işbirliğine muhtaçlığımız var. Zira bu savaş yetişkinlerin yapıtı lakin savaştan en çok etkilenen çocuklar. “

GAZETECİLER GERÇEKLİĞİ ARTIRIYOR
Körfez savaşından beri hepimizin savaş algısının çok değiştiğini söyleyen Prof. Dr. Ozana Ural, “Savaş televizyon bir larda birçok vakit görüntü oyun üzere algılanıyor. Her şeyi uzaktan izliyoruz. Yetişkinler olarak savaşları biz bile içselleştirmekte zorlanıyoruz. Bir yerde bir patlama imajı ya da bir ışık manzarası paylaşılıyor. Fakat biz onun ne olduğunu anlayamıyoruz. Münasebetiyle yayın kuruluşlarının o bölgelere muhabirlerini gönderip, röportajlar, yayınlar yapması ve fotoğraflar çekmesi gerçekliği güçlendiriyor, görüntü oyun algısını yıkıyor” diyor.

SIKINTILAR KONUŞULARAK ÇÖZÜLEBİLİR
“Şiddet davranışları da birebir COVID-19 üzere bulaşıcı ve etkileyicidir. Çam ağacının kozalakları nasıl etrafa sıçrar ve oraları da yakarsa şiddete maruz kalmak da birebir yanan bir çam ağacı kozalağı üzere tüm ormanı ateşe verebilir zira şiddet öğrenilen bir davranış olduğu üzere travmatik tesirlere de yol açabilir” diyen Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Ana Bilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Nilüfer Koçtürk şunları söyledi:

“Çocukları medyadaki şiddet manzaralarından uzak tutmalı ve bu sahnelerin çocuğumuzda travma tesiri yaratmasını önlemeliyiz. Ayrıyeten, davranışlarını şekillendiren en değerli bilişsel bildiri olarak da çocukların, savaşı/şiddeti denetimi kazanmanın ve güçlü olmanın bir yolu olarak görmemelerini sağlamalıyız. Bunun tersine diğerlerine olumlu davranmayı seçerek güçlü olacağımızı çocuklara öğretmeli ve yetişkinler olarak kendi yaşantılarımızda da onlara rol model olmalıyız. Çocuklara vereceğimiz iletilerde şiddetin sorunu çözmediğine ve yeni problemler yarattığına, şiddet davranışı yerine yapan tahliller üretebileceğimize ve böylece kimsenin canının yanmayacağına vurgu yapmalıyız. Ayrıyeten savaşmak yerine en düzgün tahlilin konuşarak sıkıntıların çözülmesi olduğunu ona vurgulayın. Günlük hayatınızda çocuğunuz karşılaştığı problemlere şiddetsiz tahliller bulduğunda onu takdir edin. Çocuğunuza kızgınlık, öfke yahut kıskançlık üzere güçlü hislere sahip olmanın olağan olduğunu lakin bu hisleri şiddete başvurarak tabir etmenin kabul edilemez olduğunu belirtin ve bu ağır hislerini gösterebilmesi için de alternatif yolları ona öğretin.”

EBEVEYNLER NELER YAPMALI?
ODTÜ Kuzey Kıbrıs Yerleşkesi Rehberlik ve Ruhsal Danışmanlık Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aslı Bugay Sökmez yaş periyoduna nazaran çocuklara savaşın nasıl anlatılması gerektiğini şöyle sıraladı:

1. Savaş hakkında konuşmaya hazır olun.
2. Çocuk sormadıkça bu bahiste konuşmayı siz başlatmayın, yanında bu mevzuları açmayın.
3. Kendi duygusal karmaşanızın farkında olun.
4. Güvendesin, savaş çok uzakta iletisi verin.

OKULÖNCESİ VE İLKOKUL DEVRİ
– Savaşla ilgili sorular sorduğunda kısa ve net karşılık verin.
– Aklına takılan bir soru olursa “kapım her vakit açık” bildirisi verin.
– “Uzakta öbür bir ülkede savaş var bu çok değerli bir husus lakin güvendeyiz” deyin.
– Hislere çok girmeyin.
– İletileri kolay tutun.

ORTAOKUL VE LİSE PERİYODU
– Ortaokul ve lise çağındaki çocukların savaşla ilgili özel soruları olabilir onlar üzerine konuşun. – Çocuğunuza neler düşündüğünü ve hissettiğini sorun.
– Sonlu kaldığınız noktada birlikte araştırın ve birlikte öğrenin.
– Savaş bilhassa erkek çocuklarda askerlik ve gelecek korkusunu tetikleyebilir. Münasebetiyle çocuğunuzun hangi şartlarda kendisini inançta hissedeceği üzerine sohbet edin.