Gözler Brezilya’daki devlet başkanlığı yarışında

Brezilya’da 30 Ekim’de, ikinci tur devlet başkanlığı seçimi yapılacak. İlk turda, görevdeki Devlet Başkanı Jair Bolsonaro da, en güçlü rakibi Luiz Inacio Lula da Silva da, galibiyet ilan etmek için gerekli oyu alamamıştı.

2 Ekim’deki seçimlerde, Brezilyalı seçmen sadece devlet başkanını belirlemek için oy kullanmadı. Aynı zamanda Federal Senato’nun üçte birini, Temsilciler Meclisi’nin 513 üyesini, 27 vali ve eyaletlerin yasama organlarını seçmek için oy verdi.

Ancak Brezilya ekonomisinin büyük zorluklardan geçtiği bir dönemde yapılan bu seçimlere, Bolsonaro ile ezeli rakibi Lula arasındaki kıran kırana mücadele damgasını vurdu.

Brezilya’da seçimler nasıl yapılıyor?

Brezilya’da okuma yazma bilen, 18 ile 70 yaş arasındaki herkes için oy kullanma zorunluluğu var. 16 ve 17 yaşındakiler, 70 yaşından büyük olanlar ve okuma yazma bilmeyenler için oy kullanmak isteğe bağlı.

Brezilya’da devlet başkanlığı seçimleri sert bir siyasi mücadeleye sahne oluyor.Fotoğraf: Ueslei Marcelino/REUTERS

Bu seçimlerde kayıtlı 156 milyon seçmen var. Brezilya’da devlet başkanı ve Temsilciler Meclisi üyeleri dört yıllığına seçiliyor. 81 üyeli Federal Senato için de seçimler her dört yılda bir, üyelerinin üçte biri ve üçte ikisi için dönüşümlü olarak yapılıyor.

Şayet bu seçimlerde olduğu gibi, ilk turda devlet başkanlığına aday olanlardan biri, oyların yüzde 50’sinden fazlasını alamazsa, o zaman ikinci tur düzenleniyor.

Peki, 30 Ekim’deki ikinci turda kazanmak için kıran kırana mücadele eden adaylar kim?

Jair Bolsonaro

Görevdeki Liberal Partili (PSL) devlet başkanı Jair Bolsonaro, aşırı sağcı bir siyasetçi olarak nitelendiriliyor. 2018’de, ikinci tur seçimlerini kazanmış, Ocak 2019’da da göreve başlamıştı.

Öncesinde, 27 yıl boyunca milletvekilliği yapan, emekli bir asker olan Bolsonaro, ülkede kanun ve düzeni iyileştirme vaatleriyle devlet başkanı seçilmişti. Muhafazakar kimliği ile verdiği sözleri, özellikle Evanjelik Hristiyanlar, iş adamları ve kırsal kesimdeki toprak sahiplerinin ona büyük destek vermesini sağladı.

Liberal Partili (PSL) Jair Bolsonaro Brezilya’nın görevdeki devlet başkanı ve bir dönem daha bu görevi yürütmek istiyor. Fotoğraf: Mateus Bonomi/AA/picture alliance

Görev süresi boyunca Bolsonaro vergilerde kesintiye gitti, ordunun mali kaynaklarını arttırdı, silah edinilmesini kolaylaştırdı, çevreyi koruma önlemlerini zayıflattı. Onun döneminde, bir öncekine kıyasla iki kat daha fazla ordu mensubu ülke yönetiminde göreve getirildi.

İktidar dönemine koronavirüs salgını damgasını vurdu. Bolsonaro, salgının yol açtığı hastalıkların insan sağlığına oluşturduğu tehlikeleri küçümserken, halka hastalıklara iyi geldiği kanıtlanmamış çareler önermesi de büyük şaşkınlık yaratmıştı.

Salgının ilk döneminde sadece gevşek önleyici tedbirlerin uygulanması yaklaşık 685 bin kişinin ölümüne yol açtı. Bu yüksek oran nedeniyle Brezilya, dünyada salgın nedeniyle en yüksek ölümlerin yaşandığı ülkeler sıralamasında, dördüncü oldu.

Bununla birlikte Bolsonaro, yoksullara destek için bazı önlemler de aldı. Bu önlemler arasında, Aralık 2021’de Kongre tarafından onaylanan “Auxilio Brasil” adlı yardım programı da yer alıyor. Bu aslında, seçimlerdeki rakibi, eski devlet başkanı Lula’nın, iktidarda olduğu 2003-2010 yılları arasında başlattığı “Bolsa Familia” adlı yardım programının, yerini aldı.

Seçimlerden kısa bir süre önce, Ağustos ayında, 18 milyon kişiye yapılan bu yardım ödemeleri, Bolsonaro’nun emriyle arttırıldı. Başkan Bolsonaro ayrıca taksi ve kamyon şoförlerine de aylık maaş bağlanmasını sağladı.

Aşırı sağcı lider, seçim kampanyası boyunca sert bir söylemle hedef aldığı rakibi Lula’yı, “ülkenin güvenliğine ve varlığına bir tehdit” olmakla suçluyor.

Bolsonaro, ilk turda, tahminlerin çok ötesinde, oyların yüzde 43’ünü alarak, şaşırttı. Oysa öncesinde yapılan anketler, onu Lula’nın çok gerisinde gösteriyordu. Hatta, bazı anket sonuçlarına göre Lula ilk turda, büyük bir farkla, seçimleri kazanacaktı. Ancak anketler yanıldı. Lula, birinci turda oyların yüzde 48’ini alarak birinci olsa da, seçimleri ilk turda kazanamadı, iki rakip arasındaki fark da büyük olmadı, yüzde 5 ile sınırlı kaldı.

Luiz Inacio Lula da Silva

Kısaca Lula olarak adlandırılan İşçi Partili (PT) devlet başkanı adayı Luiz Inacio Lula da Silva, eski devlet başkanı ve eski bir sendika başkanı.

Bu, sol görüşlü Lula’nın altıncı devlet başkanlığı kampanyası. 2003-2010 yılları arasındaki devlet başkanlığı boyunca çok popüler bir siyasetçiydi.

Bunda, ülkenin emtia patlamasıyla finanse edilen ve yoksul ailelere yardım etmek için uygulamaya koyduğu sosyal programların etkisi büyüktü.

Yolsuzluk ve para aklama iddiaları nedeniyle 10 yıl hapis cezasına mahkum edilen Lula, 2018 yılında tutuklandı, cezaevine girdi. Bu nedenle de 2018 seçimlerinde, Bolsonaro’ya karşı yarışamadı.

Brezilya’nın eski devlet başkanlarından Luiz Inacio Lula da Silva İşçi Parti’nin (PT) adayı, ilk tur devlet başkanlığı seçimlerinde birinci oldu. Fotoğraf: Andre Penner/AP/picture alliance

Ancak adil yargılanmadığı gerekçesiyle 2019’da Lula hakkındaki mahkumiyet kararı iptal edildi. Bu sayede sol görüşlü siyasetçi, bu seçimlerde aday olabildi.

Lula, Brezilya halkına ülkenin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntıları aşmayı vaat ediyor. Solcu siyasetçinin, geçmiş seçimlerden farklı olarak, tıpkı rakibi gibi dini söylemler kullanması, seçmenlerin yüzde 30’unu oluşturan ve rakibini destekleyen Evanjelik Hristiyanlara hitap etmeye çalışması, dikkat çekti.

Hatta Lula, Bolsonaro’yu “şeytan tarafından ele geçirilmiş” bir siyasetçi olarak tasvir etti.

Seçim sonuçlarını belirleyecek en önemli maddeler nedir?

Brezilya, koronavirüs salgının ekonomide yol açtığı sıkıntıları aşmaya çalışıyor. Özellikle teşvik olarak ödenen devlet sübvansiyonları ekonomiyi zora soktu. Bu nedenle ekonominin yönetimi, bu seçimlerin, en önemli gündem maddesini oluşturdu.

Brezilya’da yüksek enflasyon, dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi en çok yoksulları etkiliyor.Fotoğraf: Roberto Casimiro/Fotoarena/imago images

Ayrıca pek çok ülkede olduğu gibi Brezilya halkı da yüksek enflasyonun yol açtığı sorunlarla boğuşuyor. Buna kısmen, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı da yol açtı. Yüksek gıda ve enerji fiyatları en başta yoksulların hayatını zorlaştırıyor. Ülkedeki sosyal adaletsizlik de seçmenlerin oylarını etkileyecek önemde.

Bir çok seçmen için, liderlerin çevrenin korunması konusunda verdikleri vaatler de belirleyici. Amazon yağmur ormanlarının ormansızlaştırılmasına izin vermesi nedeniyle Bolsonaro hem ülkesinde hem de uluslararası alanda sert tepkilere yol açmıştı.

AP, AFP, Reuters/DA,HT