Türkiye’nin küresel silah ihracatındaki payı arttı

İsveç merkezli düşünce kuruluşu Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) 2022 yılı küresel silah ihracatı raporu yayımlandı.

Rapora göre, listenin birinci sırasında yer alan ABD’nin 2018-2022 yılları arasında küresel silah ihracatındaki payı, önceki dört yıla göre yüzde 7 artış göstererek yüzde 40’a yükseldi. İkinci sıradaki Rusya’nın payı ise yüzde 22’den yüzde 16’ya geriledi. ABD ve Rusya’yı üçüncü sıradaki Fransa, dördüncü sıradaki Çin ve beşinci sıradaki Almanya izledi.

Küresel silah ihracatındaki payı 2018-2022 yılları arasında yüzde 1,1 olarak seyreden Türkiye, sıralamada 12’nci sırada yer aldı. Bir önceki dört yıllık zaman dilimiyle karşılaştırıldığında, Türkiye’nin küresel payının yüzde 0,5 arttığı gözlendi. Öte yandan iki zaman dilimi arasında Türkiye, silah ihracatını yüzde 69 dolayında artırdı.

Türkiye’nin silah ihraç ettiği ülkelerin başında Katar yer aldı. Söz konusu zaman diliminde Türkiye, silah ihracatının yüzde 20’sini Katar’a yaparken, yüzde 17’sini Birleşik Arap Emirlikleri’ne, yüzde 13’ünü ise Umman’a yaptı.

Litvanya Hava Kuvvetleri’ne ait, Türk üretimi Bayraktar TB-2 insansız hava aracıFotoğraf: PETRAS MALUKA/AFP/Getty Images

Silah ithalatı yapan ülkeler listesinde ise Türkiye 19’uncu sırada yer aldı. Söz konusu listede Hindistan ilk, Suudi Arabistan ikinci, Katar üçüncü sıralarda yer aldı. Türkiye’nin küresel silah ithalatındaki payı, 2018-2022 yılları arasında, yüzde 2,4’ten yüzde 1,3’e geriledi. Türkiye’nin toplam silah ithalatı, 2018-2022 zaman diliminde, önceki dört yıla göre, yüzde 49 oranında azaldı.

Raporda ayrıca, ABD’nin Türkiye’ye silah ihracatının 2013-2017 ve 2018-2022 yılları arasında azaldığı bilgisi yer aldı. Bu gelişmenin arka planında, iki ülke arasında yaşanan siyasi gerilimlerin yattığı belirtildi. Türkiye son dört yılda, ABD’den silah satın alan ülkeler sıralamasında 7’nci sıradan 27’nci sıraya geriledi.

ABD silahlarının yüzde 19’unu Suudi Arabistan’a satarken, yüzde 8,6’sını Japonya’ya ve yüzde 8,4’ünü de Avustralya’ya sattı. Küresel payı yüzde 4,2 olan Almanya’nın en çok silah sattığı ülkeler ise, yüzde 18 ile Mısır, yüzde 17 ile Güney Kore ve yüzde 9,5 ile İsrail oldu.

Çin’in silah ihracatçısı rolü azalıyor

Küresel ihracattaki pay listesinde başı çeken ülkelerden ABD’nin toplam ihracatı yüzde 14 artarken, Fransa’nınki ise yüzde 44 arttı. Rusya (yüzde 31), Çin (yüzde 23) ve Almanya’nın (yüzde 35) ihracatlarında ise azalma meydana geldi.

Pieter WezemanFotoğraf: picture-alliance/dpa/privat

Çin’in toplam ihracatındaki düşüşü DW’ye değerlendiren SIPRI araştırmacısı Pieter Wezeman, “Çin, dünyanın en önemli silah pazarlarına girmeyi başaramadı. Bunda zaman zaman siyasi nedenler etkili oldu” ifadelerini kullandı. Çin’in örneğin siyasi rakibi Hindistan’a silah satmadığı bilgisini aktaran Wezeman, “Çin, şaşırtıcı biçimde, ABD ve Avrupa’nın rakibi olarak Ortadoğu ülkelerinde yerleşmeyi de başaramadı” dedi.

Fransa’nın ihracatındaki yüzde 44’lük artışla ilgili ise Wezeman, “Fransa’nın silah ihracatındaki değişim, yapısal bir arka plana sahip. Fransa, silah endüstrisini yüksek derecede teşvik ediyor ve geçen on yılda bunda çok başarılı oldu” değerlendirmesini yaptı.

Dünya silahsızlanırken Avrupa silahlanıyor

Raporda ayrıca, Avrupa’nın silah ithalatının Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından olağanüstü bir artış gösterdiği bilgisine yer verildi. Aynı zamanda Avrupa’daki silahlanma trendinin, dünyanın geri kalanındaki trendi yansıtmadığına da dikkat çekildi.

En güncel verilerin mercek altına alındığı 2018-2022 zaman diliminde, uluslararası silah transferi, bir önceki zaman dilimi olan 2013-2017’ye göre yaklaşık yüzde 5 oranında düşüş gösterdi. Bu genel trendin aksine, Avrupa ülkelerinin silah ithalatı, yüzde 47 artış gösterdi. NATO üyesi Avrupa ülkelerinin ithalatındaki yükseliş ise, yüzde 65 olarak göze çarptı.

Silah ithalatı artan Avrupa’nın, uluslarararası silah transferindeki rolü de ciddi biçimde artış gösterdi. 2013-2017 yılları arasında bu bağlamda yüzde 11’lik bir paya sahip olan Avrupa ülkelerinin payı 2018-2022 zaman diliminde yüzde 16’ya yükseldi.

Raporun ortaya koyduğu verileri DW’ye değerlendiren Wezeman, “Avrupa devletlerine silah transferinin bariz biçimde arttığını” ve “ABD’nin küresel bir silah ihracatçısı olarak rolünün de aynı şekilde kayda değer bir artış gösterdiğini” belirtti.

Ukrayna dünya çapında üçüncü sırada

Rus işgali altındaki Ukrayna, silah transfer edilen ülkeler sıralamasında üçüncü sıraya yükseldi. Ukrayna, 2018-2022 zaman dilimi içerisindeki tüm veriler ele alındığında, 14’üncü sırada. Raporunda “silah ihracatı” yerine “silah transferi” terimini kullanmayı tercih eden SIPRI, bu tabirle hem silah ticareti, hem de ücretsiz askeri yardımları kast ediyor. Özellikle Ukrayna bağlamında, ihracat değil, yardım söz konusu.

Polonya tarafından Ukrayna’ya transfer edilen Alman üretimi Leopard 2 tankı Fotoğraf: Polish Chancellery of Prime Ministry/Krystian Maj/AA/picture alliance

Rusya’nın Sahara-Altı Afrika ülkelerine silah ihracatı yapan ülkeler arasında Çin’i geride bırakması da dikkat çekti. Rusya bu başarısını, Mali’ye yaptığı ihracata borçlu: 2020 ve 2021 yıllarındaki askeri darbelerden önce silahlarını aralarında Fransa ve ABD’nin de bulunduğu çeşitli ülkelerden alan Mali, darbelerden sonra Batı ülkelerinden ithalatını ciddi biçimde azalttı ve bu dönemde Rusya’dan yaptığı ithalatı artırdı.

Gelecekte ne olacak?

Peki silah ihracatının geleceğinden ne bekleniyor?

SIPRI, bu soruya yanıt vermek amacıyla, raporunda, silah şirketlerinin sipariş defterlerini de inceledi. Analiz kapsamında özellikle, yüksek bedele sahip olan savaş uçağı, helikopter, uçak gemisi, savaş gemisi, denizaltı, destroyer ve fırkateyn gibi ürünlerin siparişleri dikkate alındı.

Dünya genelinde sipariş edilen savaş uçağı ve helikopterlerinin yüzde 60’lık kısmının ABD üretimi olmasından hareketle, ABD’nin, açık ara en büyük silah ihracatçısı olarak kalması öngörülüyor. Yalnızca 2022 yılında 13 devlet, Amerikan şirketlerinden toplam 376 uçak ve helikopter sipariş etti.

Amerikan üretimi Lockheed Martin F-35 savaş uçağıFotoğraf: picture alliance/dpa/dpa-Zentralbild

Analiz kapsamında, Fransa’nın yüksek sayıda uçak ve gemi siparişi aldığı da dikkat çekti. Bu çerçevede, ülkenin, küresel silah ihracatçısı rolünü pekiştirmesi bekleniyor.

Almanya ise şu ana kadar hiçbir uçak veya helikopter siparişi almadı. Ancak Almanya’ya verilen gemi siparişlerinin yüksekliği dikkat çekiyor.

Küresel ölçekte en büyük ikinci silah üreticisi konumunda olan Rusya bağlamında ise, defterlerde pek siparişe rastlamak mümkün değil. Barış şartlarında belki ihraç edilebilecek olan silahlar, onun yerine Rus güçleri tarafından Ukrayna savaşında kullanılıyor.

SIPRI, topladığı verileri değerlendirmeye alırken, dört yıllık zaman dilimlerine odaklanıyor. Kuruluşun bu tercihinin arka planında, birkaç yıllık, uzun vadeli verilerin, silah ihracat ve ithalatındaki gelişmeleri daha iyi yansıttığı düşüncesi yatıyor.