Finlandiya’nın NATO üyeliği düğümü çözülüyor

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından gündeme gelen NATO genişlemesi için Türkiye’den uzun süredir beklenen onay bu aşamada sadece Finlandiya için gelirken, onay kararının Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö’nün bugün Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile yapacağı görüşme kapsamında açıklanması bekleniyor.

Şubat 2022’de başlayan Ukrayna işgalinin ardından kendisini tehlike altında hisseden İsveç ve Finlandiya NATO’ya üye olmak için başvurmuş ve İttifak ülkelerinin parlamentolarında gerekli olan onay sürecini tamamlamayan sadece Türkiye ile Macaristan kalmıştı.

Türkiye ile İsveç ve Finlandiya arasında NATO’nun da dahil olduğu inişli çıkışlı görüşmeler trafiğinde iki ülkenin üyeliklerinin Temmuz ayında Litvanya’da yapılacak zirveye yetiştirilmesi için çaba harcandı. Ancak gelinen aşamada İsveç için belki seçimden sonra bir karara varılması umularak, sadece Finlandiya için NATO kapısı aralanmış durumda.

Finlandiya Cumhurbaşkanı Niinistö, Erdoğan’ın daveti üzerine dün başladığı çalışma ziyareti kapsamında bugün İstanbul’da Erdoğan ile bir araya gelecek. Konuk Cumhurbaşkanı dün de Kahramanmaraş’ta deprem bölgesinde incelemelerde bulundu.

Finlandiya Parlamentosu NATO’ya katılıma onay verdiFotoğraf: Heikki Saukkomaa/AP Photo/picture alliance

Ankara’nın onay kararının bugünkü görüşmenin ardından açıklanması bekleniyor.

Erdoğan yeşil ışık yaktı

Erdoğan, Meclis’te son AKP Grubu toplantısının ardından Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık mı yakıldığının sorulması üzerine “Süreç neyse o süreci işleteceğiz. Üstümüze düşen görevi yapacağız. Verdiğimiz sözü tutacağız. Cuma günü gelsin Sayın Cumhurbaşkanı ile bir görüşüp verdiğimiz sözün gereğini yerine getireceğiz” yanıtını verdi.

Şimdi 14 Mayıs seçimleri öncesinde yoğun bir yasa mesaisi içinde olan TBMM’de gelecek hafta Finlandiya’nın NATO üyeliğinin onay anlaşmasının Genel Kurul’a gelmesi ve onaylanması bekleniyor. Meclis Genel Kurulu’nun çalışmalarına 7 Nisan gibi seçim nedeniyle ara vereceği tahmin ediliyor.

İsveç’in onay süreci ise seçim sonrasında oluşacak yeni parlamentonun gündeminde olacak.

Bu arada onay süreci için beklenen bir başka ülke olan Macaristan’ın Başbakanı Viktor Orban da dün Türk Devletleri Teşkilatı Olağanüstü Zirve Toplantısı’na katılmak üzere Ankara’daydı ve Erdoğan ile buluştu. Macaristan iki ülkenin onay sürecini Avrupa Birliği (AB) ile yapılan müzakerelerde tıkanıklık gerekçesiyle bir kez daha ertelemiş durumda.

Süreçte neler yaşandı?

Ankara, iki ülkenin geçen yıl Mayıs ayındaki başvurusunun ardından onay için bazı alanlarda taleplerde bulunurken, Madrid’de Haziran ayında düzenlenen NATO toplantısında aday ülkeler ve Ankara arasında gerçekleşen üçlü görüşmeler sonrasında Türkiye vetosunu belli şartlar karşılığında çekti.

Finlandiya ve İsveç, geçen yıl Mayıs’ta NATO’ya resmen üyelik için başvuruda bulunduFotoğraf: NATO

Üç ülke arasında NATO zirvesi marjında 28 Haziran 2022’de imzalanan mutabakat zaptı ile İsveç ile Finlandiya’nın “terörle mücadele konusunda Türkiye ile işbirliğini artırmaları” “başta PKK olmak üzere terörle ilişkilendirilen Türkiye kökenli örgütlerin her türlü faaliyetlerini engellemeleri” ve “Türkiye’nin ‘terör suçlusu’ olarak isim isim verdiği kişileri iade etmeleri” gerekiyordu. Buna ek olarak Türkiye’ye uygulanan silah ambargosunun da kaldırılması öngörüldü.

Bu kapsamda ayrıca Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasında üçlü bir mekanizma kuruldu. Zaman içinde bu mekanizmada bazı gelişmeler kaydedildi ve Türkiye’nin özellikle rahatsız olduğu bazı alanlarda İsveç bazı adımlar attı.

Ankara, İsveç’in adımlarını yeterli bulmadı

İsveç, “terörle mücadelede güvenlik güçlerinin alanını daha da açmak için” anayasada değişikliğe giderken, 1 Ocak 2023’de yürürlüğe giren bu anayasa değişikliklerinin ardından “terörle mücadeleyi ilgilendiren” birçok yasada da uyum çalışması yaptı.

Ancak bu adımlar Ankara için çok tatmin edici olmadı. Türkiye taleplerinin Finlandiya tarafından karşıladığını, İsveç’in adımlarının ise yetersiz kaldığını savunuyor.

Son olarak da Ocak ayında İslam ve göç karşıtı aşırı sağcı Sıkı Yön partisinin lideri Rasmus Paludan’ın Türkiye’nin İsveç’teki büyükelçilik binası önünde Kur’an-ı Kerim yakması Ankara tarafından sert tepkiyle karşılandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da “İsveç bizden NATO desteği beklemesin” dedi.

Bu gelişmeler nedeniyle üçlü müzakereler askıya alınırken, 6 Şubat depremlerinin ardından uluslararası toplumun yardımları süreci olumlu katkı sağladı ve müzakerelerin yeniden başlayacağı açıklaması Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafından ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın 20 Şubat’taki Ankara ziyareti sırasında yapıldı.

Türkiye, İsveç ve Finlandiya arasındaki son görüşmeler geçen hafta Brüksel’deki NATO karargahında yapıldı. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, görüşmeler sonrası yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin güvenlik kaygılarının giderilmesiyle ilgili adım atılmalı” dedi.

Kalın, İsveç ve Finlandiya’nın NATO sürecinin birlikte mi ayrı ayrı mı işleyeceği konusundaki hız, kapsam ve genel çerçevenin bu ülkelerin atacağı adımlara bağlı olduğunu söyledi.

İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Kasım 2022’de Ankara’da bir araya gelmiştiFotoğraf: Burhan Ozbilici/AP/picture alliance

İsveç Başbakanı Ulf Kristersson da Salı günü yaptığı açıklamada, ülkesinin Finlandiya ile birlikte NATO üyesi olma ihtimalinin azaldığını ifade ederek, bu aşamada Türkiye’nin sadece Finlandiya’nın NATO üyeliğine onay vereceğine işaret etti.