Almanya’da asgari ücret tartışması

Almanyada asgari ücret tespit komisyonu yüzde 3,4 zamla, 1 Ocak 2024’ten itibaren geçerli olmak üzere saatlik asgari ücrette 41 cent zam önerdi. Buna göre önümüzdeki yıl başından itibaren asgari saat ücretinin 12,41 euro olması bekleniyor. Komisyonun önerisine göre ikinci etapta da yine aynı miktarda artış yapılarak 1 Ocak 2025’ten itibaren asgari ücret 12,82 euro olacak.

Almanyada 2015’te yürürlüğe giren genel asgari ücret, federal hükümetin beş yıllığına görevlendirdiği ve dokuz üyeden oluşan bir asgari ücret komisyonu tarafından belirleniyor ve öneriliyor. Federal hükümet de önerileni kararname çıkararak yürürlüğe koyuyor. Prensipte bizzat hükümetin asgari ücreti yükseltme yetkisi bulunmuyor.

Ancak geçen sene, iktidarda olan Sosyal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti’den (FDP) oluşan üçlü koalisyon bir istisna yaparak o zaman 10,45 euro olan asgari ücreti bir seferde 12 euroya yükseltmiş; işveren tarafı bunu “ücret tespitine müdahale olarak” niteleyip eleştirmişti.

Asgari ücret tespit komisyonunda oy sahibi olan üç sendika yetkilisi ile üç işveren tarafı temsilcisi, üç de oy hakkı bulunmayan bilim insanı yer alıyor. Komisyona başkanlık eden bilim insanı kişi, işçi ve işveren tarafının uzlaşı sağlayamaması halinde devreye giriyor ve takdir yetkisini kullanarak öneri saptanmasını sağlayabiliyor. Komisyonun tarihinde ilk kez 13 saat süren uzun oturuma rağmen tarafların bu sefer uzlaşı sağlayamaması, bunun üzerine komisyon başkanının inisiyatif kullanıp öneride bulunması sendikaların tepkisine neden oldu.

Saatlik asgari ücret 14 euro olsun talebi

Almanya’da asgari ücret komisyonu, Ukrayna savaşıyla başgösteren ve son olarak yüzde 6’ya düşen, ülke için oldukça yüksek sayılan enflasyonun gölgesinde yapıldığından bu sefer oturumun çekişmeli geçeceği tahmin ediliyordu. Diğer yandan şimdiye dek işveren ve sendikalar ne olursa olsun uzlaşı sağlamayı başarmıştı.

Sendikalar, komisyon tarihinde ilk kez yaşanan ve onaylamadıkları halde, kabul edilen öneriye rağmen söz konusu organın varlığını reddetmezken ortak açıklamalarda bulundu. Söz konusu sendikalar, son bir yılda yaşanan rekor enflasyon nedeniyle genel asgari ücretin en azından 13,50 euro olması gerektiğini savunuyor. Pek çok sosyal kuruluş ve iktisatçı ile ekonomist ise asgari saat ücretinin 14 euro olması gerektiği görüşünde.

Sendikalardan tepki

Almanya’da asgari ücret tespit komisyonu genelde toplu sözleşme müzakerelerinde kaydedilen artışı baz alıyor. Ancak sosyal yardım kuruluşları ve sendikalar, son bir yıldır görülen olağanüstü enflasyon nedeniyle toplu sözleşmelerde kaydedilen ortalama yaklaşık yüzde 3 artışın yeterli gelmeyeceğini vurgulayarak daha güçlü bir zam talep ediyordu.

İşveren tarafı ücret artışının kendileri için gider kaleminde olduğunu vurgulayıp, artan enerji giderleri ve hammadde fiyatlarına bir de işçi ücretlerinin eklenmesi halinde istihdam kaybı yaşanabileceğini veya pek çok işletmenin Almanya’yı terkedebileceği yönündeki açıklamalarıyla karşılık verdi.

Stefan KörzellFotoğraf: Soeren Stache/dpa/picture alliance

Alman Sendikalar Birliği (DGB) Yönetim Kurulu üyesi Stefan Körzell, bu kez daha önce olmayan bir tutumla işveren tarafının kendi taleplerini kabul ettirmek için özellikle bastırdığını söyleyerek eleştirdi. Körzell’e göre işveren hala, hükümetin komisyonu devre dışı bırakarak 2022’de bir kereye mahsus asgari ücreti 10,45’ten 12 euroya yükseltmesini hazmedemedi ve retçi tutumuyla buna misilleme yapıyor. DGB temsilcisine göre 12,41 ve akabinde yürürlüğe girecek 12,82 euro saat ücreti ile Almanya’da genel asgari ücrete çalışan yaklaşık 6 milyon işçi önümüzdeki iki sene zarfından peşpeşe reel ücret kayıpları yaşayacak.

Almanyada genel asgari ücret, büyük oranda kadınları, göçmenleri ve eski Doğu Almanya topraklarındaki kimi çalışanları etkiliyor.

Komisyon Başkanı Schönefeld: İşverenin planlama güvencesi olacak

Asgari ücret tespit komisyonuna başkanlık eden Christiane Schönfeld, pek çok ihtimalin ve teklifin konuşulduğunu ancak talepler ile tekliflerin arasında uçurum olduğunu gördüklerini söyledi. Alınan 41 centlik artış kararıyla en azından şirketlerin yakın döneme dair planlama güvencesine kavuştuğunu savundu.

Almanya’da işletmeler ise özellikle son bir yıldır artan enerji ve hammadde fiyatları ile tedarik zincirindeki aksamalardan şikayetçi.

Almanya Toptancılar Birliği (BGA), saatlik asgari ücrete yapılan zammı “ölçülü” diye niteledi. BGA, “Unutulmasın ki şu dönem ekonomik olarak bir resesyon içinde bulunuyoruz” hatırlatmasında bulundu.

Çalışma Bakanı Heil teklifi uygulamaya geçireceklerini duyurdu

Almanya Çalışma Bakanı Hubertus Heil, saatlik asgari ücret önerisinin bütün üyelerin onayıyla alınmamış olmasından duyduğu üzüntüyü dile getirdi. “Bazılarının daha fazla artış istemiş olmasını anlıyorum” diyen Heil, hükümetin kendisinin yasal düzenlemeyle asgari ücreti değiştirmesinin normal şartlar altında mümkün olmadığını, aksi halde asgari ücretin şimdi olduğu gibi 12 euroda kalacağına dikkat çekerek, komisyonun önerisini kararnameyle yürürlüğe koyacaklarını kaydetti.

Hubertus HeilFotoğraf: Fabian Sommer/dpa/picture alliance

Genel asgari ücret uygulaması 8,5 euro ile başladı

Almanya’da genel asgari ücret uygulaması 2015 yılında ülkedeki ücretlerin aşağı çekilmesini engellemek amacıyla 8,5 euro ile yürürlüğe girdi. O zamandan bu yana sadece geçen yıl hükümet bir kereye mahsus olarak istisnai şekilde mevcut asgari ücreti büyük bir sıçramayla 10,45’ten 12 euroya yükseltti. Onun öncesinde artışlar sendika ve işveren tarafının temsil edildiği asgari ücret komisyonun önerisiyle yapılıyordu.

Hükümetin beş yıllığına görevlendirdiği ve sendika ile işveren temsilcileri ve bilim insanlarından oluşan tespit komisyonu ücret artışına ilişkin önerisini iki yılda bir yapıyor. Federal Hükümet, komisyonun önerisini çıkarılan kararname ile yürürlüğe koymakla yükümlü.

2015 yılında genel asgari ücret uygulaması özellikle Sosyal Demokratlar’ın bastırmasıyla yürürlüğe girmeden önce de olumsuz senaryolar çizilmiş, Almanya’nın yabancı şirketler ve yatırımcılar için cazibesini yitireceği, Alman şirketlerin Avrupalı, özellikle de Doğu Avrupalı rakipleri karşısında zayıflayacağı ileri sürülmüştü. Ayrıca genel asgari ücret uygulamasıyla pek çok şirketin iflas edeceği ve işsizliğin artacağı da iddia edilmişti.

Ancak asgari ücret komisyonu, yürürlüğe girdiğinden bu yana genel asgari ücretin minimal derecede olumsuz etki ettiğini açıkladı ve son araştırmalara göre “minijob” diye adlandırılan yarı zamanlı işlerin azaldığını tespit ettiklerini ve istihdam üzerinde de şimdiye kadar genel asgari ücretin olumsuz etkisinin görülmediğini duyurdu.

Asgari ücret neye göre tespit ediliyor?

Asgari ücret tespit komisyonu, hükümete yaptığı öneriyi belirlerken, bütün koşulları gözönünde bulundurarak çalışanların en az ne kadar kazanması gerektiğini, adil ve rekabetçi ortamın hangi asgari ücretle korunabileceğini ve bunlar olurken de istihdamın tehlikeye girmeyeceğini gözetmekle yükümlü.

2024 sonu itibarı ile Almanya’da da, Avrupa Birliği’nin asgari ücret düzenlemesi hayata geçirilmek zorunda. Buna göre de Almanya’da tam zamanlı çalışan birinin brüt kazancının ortalamasının yüzde 60’ı asgari sınır olarak tanımlanıyor. Bu da Almanya’da asgari ücretin 14 eurodan daha yüksek olması anlamına geliyor.

Almanya Çalışma Bakanlığı’nın hesap yöntemine göre 12 euro asgari saat ücret kazanan ve haftada 38,5 saat çalışan birinin eline geçen aylık brüt maaş 2 bin 2 euro. Asgari ücretin 12,41 olmasıyla alacağı brüt aylık maaş ise 2 bin 69 euro olacak.

Avrupa istatistik Ofisi Eurostat verilerine göre 2020 yılında Almanya’da asgari ücrete çalışan bir kişinin aylık brüt maaşı bin 584 euroydu. Fransa’da asgari ücretle çalışan bir işçi bin 539,40 euro, Türkiye’de ise 440,20 euro kazanıyordu.