Meclis’in Anayasa gündeminde ne var?

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) yeni dönem çalışmalarında önemli başlıklardan biri de Anayasa olacak. Cumhur İttifakı ortakları AKP ve MHP’nin bir önceki yasama döneminde Meclis’e sunduğu başörtüsü ve ailenin yapısına dair Anayasa değişikliği teklifinin Ekim ayında yeniden Meclis gündemine gelmesi bekleniyor. Bu düzenleme ile paralel olarak AKP, yeni anayasa çalışmalarını da yürütmeyi hedefliyor. Anayasa değişikliği teklifine dair partilerin alacağı tutumlar yeni anayasa çalışmasında da etkili olacak. AKP’nin hedefi ise yeni anayasanın yerel seçimlerden sonraki 4 yıllık süreçte tamamlanması.

Başörtüsü teklifi yeniden

Meclis’in 27’inci Döneminde komisyon aşamaları tamamlanan ve muhalefetin destek vermemesi üzerine Genel Kurul süreçleri tamamlanamayan başörtüsü ve aileye dair düzenlemelerin yer aldığı teklif Ekim ayında raftan inecek ve yeniden komisyon süreci başlayacak. Bu süreçte AKP, Cumhur İttifakı ortaklarının yanı sıra İYİ Parti, Gelecek, Saadet ve DEVA partilerinin de kapısını çalarak açık destek isteyecek.

DW Türkçe’ye bilgi veren AKP kurmayı, yerel seçimden önce başörtüsü düzenlemesini Meclis’ten geçirmeyi hedeflediklerini ifade ederken, “Seçimlerde vatandaşlara verilen bir söz vardı. Bu sürecin daha da uzamaması gerekiyor” değerlendirmesi yaptı.

AKP ve MHP, başörtüsüne anayasal güvence getirilmesini öngören ve ailenin yeniden tanımlandığı Anayasa değişikliği teklifini 9 Aralık 2022’de Meclis’e sunmuştu. Teklife göre, Anayasa’nın 24’üncü ve 41’inci maddelerinde değişiklik öngörülüyor.

Teklifin başörtüsüne güvence getiren değişikliğe ilişkin gerekçe bölümünde, önceki dönemlerde dini inancı nedeniyle başlarını örten kadınların haksızlığa uğradıkları ancak Anayasa ve kanunlara aykırı bu haksız yasakların kaldırıldığı ifade edilerek, “Türkiye’de başörtüsü yasağı ve bundan kaynaklanan herhangi bir hak mahrumiyeti yoktur. Ancak dini inancı sebebiyle başını örten ve kıyafet tercihinde bulunan kadınların yasal ve idari düzenlemeler veya fiili uygulamalarla, insan onuruyla bağdaşmayan, Anayasa’ya aykırı, ayrımcı ve çağ dışı uygulamalara bir daha maruz bırakılmamaları amacıyla Anayasal güvence getirilmektedir” denilmişti.

Anayasa’nın 41’inci maddesinde değişiklik öngören düzenlemeye göre de “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır” ifadesi değiştirilerek, “eşler” ibaresinin yalnızca bir kadın ve bir erkek arasında kurulan evlilik birliğini kapsadığı belirtiliyor.

Ana hedef yeni anayasa

AKP ve MHP’de başörtüsü düzenlemesi sonrası ana hedef ise sıfırdan yeni anayasa yapmak. Üst düzey bir AKP kurmayı, DW Türkçe’ye “Meclis tarihinin en renkli, en fazla partinin temsil edildiği dönemlerinden birini yaşıyor. Bu dönemin yeni anayasa ile taçlanması şart. Yerel seçimlere kadar siyasi polemik ve tartışmaların süreceğini ancak daha sonra daha makul ve bu konuları konuşabileceğimiz atmosferin oluşacağını düşünüyoruz. 2028 yılına kadar da en az 4 yıllık bir süre var ve bir anayasa yapımı için yeterli bir süre” değerlendirmesi yaptı.

Edinilen bilgiye göre AKP’nin hedefi “başörtüsü teklifi sürecince Meclis’teki havaya” göre tüm partileri yeni anayasa masasına oturtmaya çalışmak olacak. Başörtüsü teklifinin Meclis’ten nasıl geçtiğine veya geçmediğine dair süreç örnek alınacak. Erdoğan da seçimler sonrasında partisi AKP’nin ilk grup toplantısında yeni anayasa mesajı vermişti.

Yeni anayasa için AKP’deki görüş; Meclis’te grubu bulunan partilerin eşit temsilinin olduğu “Anayasa Uzlaşma Komisyonu” kurulması. 2011 yılında benzer bir komisyon kurulmuş, komisyon 2012 yılında anayasa yazım aşamasına geçmişti. Bu komisyon 60 maddede tam mutabakat sağlarken 112 madde ise şerhli olarak komisyondan geçmişti. Benzeri bir çalışmanın başlatılması gerektiği AKP’de ifade edilirken bunun için Meclis’teki tüm partilerle görüşmelerin gelecek yıl Mart ayında yapılması planlanan yerel seçimlerin ardından başlaması hedefleniyor.

AKP kurmayları, 2011-2013 yıllarındaki süreçte 60 maddelik uzlaşının önemli olduğunu bugünkü atmosferde daha fazla maddede uzlaşı sağlanabileceği görüşünde.

AKP kurmayları, uzlaşılan maddeler Meclis’ten geçirilmesi, uzlaşılamayan ve şerhli kalanların ise referanduma götürülebileceğini belirtirken tamamının da yine Meclis’te 400 rakamı aşılsa bile halka sunulabileceğini kaydediyor. Bu konuda sürecin nasıl işleyeceğinin ise “bugünden öngörülmesi zor” olduğuna dikkat çekiliyor.

50+1 de masada

DW Türkçe, AKP’nin 14 Mayıs seçimlerinin ardından yüzde 50+1 oy oranı sistemini revize etmek için çalışmalara başlayacağını duyurmuştu. Bu çalışmaların da yeni anayasa ile birlikte başlayacağı ve sistemin tartışmaya açılacağı kaydedildi. Üst düzey bir AKP kurmayı, “Yeni bir anayasa yapacaksak, başkanlık, hükümet modelinde dizayn olacaktır. Yaşanan sorunların giderilmesi için düzenlemeler mutlaka masada olacak” yorumu yaptı.

Muhalefet partileri tavrı ne olur?

AKP, MHP, Yeniden Refah, HÜDAPAR, DSP tarafından gündeme taşınacak ve desteklenmesi beklenen Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda muhalefetin de yer almaya sıcak baktığı kaydediliyor. Ancak maddelerdeki uzlaşı başlıkları konusunda beklenti farklı. CHP kurmayları, “Millet İttifakı’nın daha önce hazırladığı Anayasa taslağı olduğuna” dikkat çekerken kendilerinin bu çerçevede kalacağını diğer ittifak ortaklarının da bu çerçevede kalmasını beklediklerini ifade ediyor.

Ancak, madde madde yapılacak görüşmelerde “nüans ve bakış farklılıkları” olacağından masada nasıl bir uzlaşı çıkacağına dair de bugünden konuşmanın mümkün olmadığı ifade ediliyor.

Hem başörtüsü ve aileyi içeren teklif hem de daha sonra yapılması hedeflenen yeni anayasa için Meclis’teki dağılımlar da kritik.

Anayasa değişikliği için kaç vekilin oyu gerekiyor?

AKP, MHP, Yeniden Refah, HÜDAPAR ve AKP listelerinden Meclis’e giren DSP’nin Meclis’teki sandalye sayısı 323. Anayasa değişikliğinin kabul edilmesi için en az 400 vekilin “evet” oyu vermesi gerekiyor.

Anayasa değişikliğini referanduma götürmek için gereken 360 oya ulaşabilmek için Cumhur İttifakı’nın 37 vekile ihtiyacı var. Gelecek, DEVA ve Saadet Partisi’nin ise 35 sandalyesi bulunuyor. Tüm bu 35 milletvekili destek verse bile 2 vekile daha ihtiyaç bulunuyor. Bu noktada, Demokrat Parti ve İYİ Parti’nin vereceği destekler de kritik önemde. AKP’de bu partilerden de gelecek destekler konusunda “olumlu” bir beklenti hakim.

Kamuoyunda “Darbe anayasası” olarak adlandırılan 1982 Anayasasında ilk değişiklik 1987 yılında yapıldı. 177 maddelik Anayasada 20’den fazla değişikliğe gidildi. Hiç değişmeyen 58 madde bulunuyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?