Uzun Kovid yaşayanların kâbusu… ‘Her şey lağım ve çürüyen et gibi kokuyor’

“Her şey lağım ve çürümüş et üzere kokuyor”. Uzun Kovid’den muzdarip milyonlarca kişinin hayatı yaşadıkları koronavirüs semptomlarının iyileşmemesi yüzünden kâbusa dönmüş durumda. Hatta sorunun boyutu o kadar büyümüş durumda ki koku kaybı yaşayan bireyler bu sebepten yemek bile yiyemez hale geliyor.

Anne-Héloise Dautel, koronavirüse yakalandıktan dört ay sonra yemek yiyememeye devam ediyor. “Sadece kusmak istiyorum, etrafımda gördüğüm her şey öğürmeme sebep oluyor. Kendi kokuma bile dayanamıyorum; günde beş defa duş alıyorum. Kahve, diş macunu ve et kokusu en beterleri.” diyen bahtsız bayan hastaneye gittiğinde çoktan 46 kiloya düşmüş bile…

Ağır kilo kaybı ve böbreklerin işlevini kaybetmesi üzere önemli sıhhat meselelerine yol açan uzun kovid semptomları, sayısız insanın sevmelerine karşın birçok besini tüketememesine neden oluyor zira bu beşerler gördükleri ya da yemeye çalıştıkları neredeyse her şeyi kokusunun çürüyen et ya da lağım üzere olduğunu söylüyor.

Tat ve koku kaybı koronavirüs salgının en başında Kovid-19’un en belşirgin semptomlarından biri olarak isimlendirilmişti ve salgının üzerinden iki yıl geçmesine karşın bu kayıplar uzun vakit yayılmaya ve duyuların kaybına yol açmaya devam ediyor.

İngiltere merkezli AbScent isimli takviye kümesi tat ve koku kaybı yaşayan bireyler için kurulmuştu. Pandeminin başında çok az üyesi olan bu küme şu anda dünya çapında faaliyet gösteriyor ve üye sayısı yüz bine yaklaşıyor.

İsveç’teki Karolinska Enstitüsü’nden bilim insanlarının yaptığı bir araştırmaya nazaran koronavirüs salgınının birinci dalgasında virüse yakalananlarının neredeyse yarısının koku alma duyusunun ziyan gördüğü, geri kalanının da koku almakta zorlanmaya başladığı ortaya çıktı; bu durumun ismi tıpta ‘parosmi’ olarak biliniyor. 

Ulusal İstatistik Ofisi, İngiltere’de 500 binden fazla kişinin bir yıldan fazla bir müddettir koronavirüs semptomları göstermeye devam ettiğini iddia ediyor.

Londra’da vazife yapan kulak burun boğaz uzmanı doktor Simon Gane “Bu semptomlarda bir patlama yaşıyoruz, sorun eskiye oranla çok daha fazla yayılmış durumda.” diyor. Gane, bu bireylerin koronavirüs geçirdikten haftalar, kimi durumlarda da aylar sonra parosmi – tat ve kokunun bozulması – yaşamaya başladığını söylerken kimi durumlarda kokunun büsbütün kaybolduğunu belirtiyor.

Londra’da yaşayan 32 yaşındaki mimar Dautel “aklımı kaybedecek üzereydim. Bana tekrar koku almayı öğrettiler.” diyor. Dautel, hastanede, felçli hastaların bulunduğu kısımda tam 10 hafta boyunca tedavi görmüş.

34 yaşındaki radyo ve televizyon sunucusu Ellie Phillips ise 2021 yılının çabucak başında koronavirüse yakalanmış. koku kaybıyla ilgili sıkıntıları ise bundan dört ay sonra yaşamaya başlamış. O da kahve içmeyi birçok yemeği yemeyi bırakmak zorunda kalanlardan olmuş.

Ellie Phillips’in arkadaşları hamilelikte kokulara karşı hassasiyet ve mide bulantısı sık görülen bir semptom olduğu için başta onun gebe olduğunu sanmışlar. Daha evvel kanser hastalarının açık yaralarını koklamış olan bayan ise koronavürsten sonra duyduğu kokuların buna benzediğini, yiyeceklerden aldığı tüm kokuların lağım ve çürümüş et üzere olduğunu söylüyor. 

Tabipler ona ne olduğunu anlamaya çalışırken daima kusa Phillips çok büyük bir kilo kaybı yaşamış ve şu anda kanser hastalarına verilen destek protein tozlarından kullanarak yine eski kilosuna dönmeye çalışıyor.

Daha ileri olaylarda su bile içemeyen, şampuan kokusunu meyyit hayvan kokusu üzere alan şahıslar olduğu biliniyor. Bu bireylerin birçok dayanak almak için AbScent’e başvuruyor. AbScent’in kurucusu da 2012 yılında geçirdiği bir viral enfeksiyon nedeniyle koku hissini kaybetmiş bir kişi olan Chrissi Kelly. Çalışmalarını Reading Üniversitesi’nden Dr. Jane Parker ile birlikte yürüten AbScent’in son çalışmalarından bir adedinde kahvenin içinde parosmi’yi tetikleyen 15 molekül bulunmuş.

Chrissi Kelly, koku duyumuzun bizi birebir vakitte tehlikeye karşı koruyan bir düzenek olduğunun altını çizerken “Prosmi yaşayan şahıslar aldıkları koku ve tatları lağım, yanık, metal kokusu üzere hallerde tanımlıyor. Bu sözleri de duydukları tiksintinin uzunluğunu belirtebilmek için seçiyorlar.” diyor. Lakin Kelly’ye nazaran bu beşerler etraflarındaki şahısları ya da patronlarını bu durumu inandırmakta zorlanıyor. Örneğin bir hadisede uzun Kovid yaşayan ve koku alamayan bir kişi konutta açık kalan ocağı ve gaz kokusunu duymadığı için neredeyse mevtten dönmüş.

Bu uç bir örnek olsa da üzerinde son kullanma tarihi bulunmayan lakin bozuk olduğu kokusundan muhakkak olan besinleri, kokusunu duyamadığı için yemek üzere küçük ayrıntılar da büyük sıkıntılara yol açabiliyor.

Bu durumun bilinen bir tedavisi yok lakin kimi durumlarda bilimsel olarak kanıtlanmasa da koku eğitimi almanın işe yaradığı görülmüş.