Rusya ile Bayraktar TB2 için ortak üretime gidilebilir mi?

Rusya’nın Ukrayna tarafından da kullanılan Türk yapımı Bayraktar TB2 tipi SİHA’ların (Silahlı İnsansız Hava Araçları) ortak üretimine talip olduğuna ilişkin çeşitli haberler yayımlanırken, savunma ve diplomatik çevrelerde bu ihtimal gerçekleşebilir görülmüyor ve Moskova’nın konuyu gündeme getirmesi daha çok diplomatik bir hamle olarak değerlendiriliyor.

Ukrayna’da büyük popülarite kazanan Bayraktar TB2’ler sosyal medyada paylaşılan videolarla moral kaynağı haline gelirken propaganda savaşının da bir parçası olmuştu.

Türk basınına bu hafta başı yansıyan haberlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, AKP’nin son Merkez Yürütme Kurulu toplantısında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kendisine “Bayraktar’ları birlikte üretmeyi önerdiğini” söylediği yazılmıştı.

Bu arada Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta çalışma ziyareti için Soçi’ye yapacağı ziyarette Putin ile görüşmesinde bu konunun da gündeme gelebileceği yorumları yapılmıştı.

Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov da bu haberlerin sorulması üzerine Putin-Erdoğan görüşmesinde askeri ve teknik iş birliğinin de ele alınacağını belirtmiş, ancak çok fazla ayrıntıya girmemişti.

Bayraktar MIUSFotoğraf: Baykar/AA/picture alliance

Baykar, Rusya ile ortak üretime nasıl bakıyor?

Şimdi kulislerde merak edilen konu Türkiye ile Rusya’nın Ukrayna’da çok etkili olduğu bilinen taktiksel açıdan önemli SİHA’lar için ortak üretime ve işbirliğine gidip gitmeyeceği.

Ancak Bayraktar’ı üreten Baykar şirketini yakından takip eden ve çizgisini bilen savunma uzmanları bunu pek mümkün görmüyor.

DW Türkçe’nin Baykar’a yakın isimlerden edindiği bilgiye göre şirket, kendisini bir silah şirketi olarak değil teknoloji şirketi olarak görüyor ve “SİHA’ları ne kadar çok ülke satın alırsa o kadar iyi, Ukrayna ve Rusya aynı anda Bayraktar alsın” gibi bir ticari kaygı taşımıyor. Bu nedenle şirketin Rusya ile ortak üretim ve işbirliğine karşı olduğunun altı çiziliyor.

Nitekim Baykar Teknoloji CEO’su Haluk Bayraktar da en son CNN International’a verdiği demeçte “Rusya’ya asla SİHA satmadıklarını ve satmayacaklarını, Ukrayna’nın egemenliğini ve bağımsızlık mücadelesini desteklediklerini” söylemişti.

Bayraktar, Türkiye ile Ukrayna’nın özellikle havacılık ve savunma alanında stratejik düzeyde ilişkileri bulunduğunu da belirterek, “Ukrayna ile kazan-kazan ilkesine dayalı bir ilişki geliştirdik ve bu iki ülkeye de avantajlar sağlıyor. Bu açıdan Ukrayna’yı kesinlikle destekliyoruz” diye konuşmuştu.

Özgür EkşiFotoğraf: Privat

Rusya neden ortak üretim istiyor?

Peki SİHA’ların Ukrayna savaşındaki önemi ne ve Rusya’nın kendisinin SİHA üretecek kapasitesi yok mu?

TurDef Genel Yayın Yönetmeni Özgür Ekşi, şu anda alanda kullanılan SİHA’ların taktik sonuca etki eden ama harbin sonucunu değiştirmekten uzak olan ürünler olduğunu söyleyerek, şöyle konuşuyor:

“Ukrayna’ya moral verdiği, Rusya’ya karşı propaganda savaşında yeni cephane sağladığı kesin ama sonucu değiştirmesini beklemek çok büyük anlam yüklemek olur. Sonucu daha büyük değişimler belirleyecek.”

Savunma Sanayi Uzmanı Anıl Şahin’e göre Rusya’nın Türk yapımı SİHA’lar ile ilgili rahatsızlığı aslında Ukrayna savaşından önceye dayanıyor. Türk SİHA’larının Suriye, Libya ve Karabağ’da aktif olarak kullanıldığını ve bu üç bölgede de ciddi sayıda Rus yapımı askeri ekipmanı imha ettiğini hatırlatan Şahin, Ukrayna savaşındaki durumu ise şöyle aktarıyor:

Anıl ŞahinFotoğraf: Privat

“Bayraktar TB2 Ukrayna’da da birçok Rus kara unsurunu harekatın daha ilk başında imha etti. Ardından kalkışa hazırlanan helikopter ve seyir halindeki gemi de dahil olmak üzere yüzlerce hedef, Ukrayna’da Bayraktar TB2 SİHA’lar tarafından imha edildi. Rusya’nın esas rahatsızlığı bu. Çünkü buna engel olamıyor.”

Nitekim Ukrayna işgalinin başlamasından birkaç ay önce Aralık 2021’de Putin Erdoğan ile telefon görüşmesinde SİHA’lardan rahatsızlığını dile getirmişti.

Şahin, Rusya’nın çeşitli sınıflarda SİHA’ları bulunduğunu ancak kabiliyetlerinin oldukça düşük olduğunu belirterek, Rusya’nın pek çok alt sistemi de Fransa ve İsrail’den tedarik ettiğini söylüyor. “Ancak buna rağmen Rus yapımı SİHA’lar, oldukça düşük performans gösteriyor” diyen Şahin, Rus SİHA’larının “mühimmat, veri bağı, görüntüleme sistemi ve aviyonik açılardan oldukça kalitesiz bulunduğuna” işaret ediyor.

Öte yandan Ekşi, Rusya’nın yalnız havacılıkta değil uzayda da son derece ileri bir ülke olduğunu anımsatarak, İHA’lar konusunda da birçok çalışması bulunduğunu belirtiyor. Rusya’nın Türk teknolojisine ihtiyacı olduğunu düşünmediğini ifade eden Ekşi, “Tartışma yaratmak istemiş olmalılar” diyor.

Baykar, Rusya ile ortak üretimde neden isteksiz?

Savunma uzmanlarına göre Rusya çeşitli nedenlerle SİHA’larla ilgili teknoloji transferi konusunda istekli olabilir. Ancak Baykar’ın böyle bir transfere sıcak bakmadığı da bilinen bir unsur.

Ekşi, Baykar yetkililerinin şüpheye yer vermeyecek şekilde Ukrayna’nın yanında olduklarını, Rusya’ya ticari amaçla dahi silah satışına karşı olduklarını ifade ettiklerini belirtiyor.

Son olarak Litvanyalıların Ukrayna için Bayraktar TB2 almak üzere düzenledikleri bağış kampanyasında yaklaşık 6 milyon euro toplamasının ardından Baykar ve Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), 3 adet SİHA’nın bağışlanmasına karar vermişti. Dün de Polonya’daki benzer bir bağış için toplanan parayı almayan Baykar bir SİHA daha hibe etmeye karar verdi.

Şahin ise Baykar’ın birçok savunma sanayii şirketine kıyasla “silah tüccarı” felsefesiyle hareket etmeyen bir şirket olduğunu söyleyerek, “Şu ana kadar 20’den fazla ülkeye Bayraktar TB2 SİHA ve Akıncı ve TİHA (Taarruzi İnsanız Hava Aracı) ihraç ettiler. Ancak SİHA veya TİHA talebi olan bazı ülkelerin talebi ise geri çevrildi. Belki milyonlarca dolar kazanma şansı vardı ancak etik sebeplerden ötürü bundan vazgeçtiler” yorumu yapıyor.

Faruk LoğoğluFotoğraf: DW/H. Köylu

Diplomasi çevrelerindeki hava ne?

Öte yandan Rusya’nın SİHA’lar konusundaki istekliliği diplomasi çevrelerinde daha çok taktiksel olarak değerlendiriliyor.

DW Türkçe’nin ulaştığı Ukraynalı yetkililer de Baykar’ın böyle bir işbirliği içinde olmayacağına inandıklarını belirtiyor. Üst düzey bir Ukraynalı yetkili, “Bu tür haberleri biz de takip ediyoruz ama daha çok dedikodu olarak değerlendiriyoruz. Rusya’nın Ukrayna-Türkiye ilişkilerini etkilemeye yönelik bir hamlesi olarak da görüyoruz” yorumu yapıyor.

Dışişleri Bakanlığı eski müsteşarlarından Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da benzer bir görüşte. Loğoğlu, Rusya’nın Türkiye’nin Ukrayna’ya SİHA sağlamasından duyduğu rahatsızlığı pek çok kereler dile getirdiğini hatırlatarak, “ortak üretim” teklifinin diplomasi dilindeki olası anlamını şöyle aktarıyor:

“Bu aslında bir çeşit ‘Ukrayna’ya SİHA verme’ mesajıdır. Rusya eğer ortak üretim teklifinde bulunduysa bunu tersten okuduğunuz zaman ‘Bizim SİHA’lara itirazımız var, bu rahatsızlığımızı size daha net iletmiş oluyoruz’ demek istiyorlar.”

Deneyimli diplomat, her ne kadar Ukrayna’nın kendini savunma hakkı bulunsa da ülkeye sürekli silah yardımı yapılmasının tehlikesine şu sözlerle dikkat çekiyor:

“Evet, Ukrayna’nın bu silahlara ihtiyacı var. Ama diğer taraftan savaşı körüklüyor ve uzamasına da neden oluyor. Oysa yapılması gereken savaşın nasıl sona erdirileceğine kafa yormak ve Rusya üstünde yaptırımların ötesinde ve dışında bazı diplomasi yöntemlerinin kullanılması olur.”

Savunma uzmanı Ekşi de “sonucunu zaten herkesin bildiği bir konunun tartışıldığını” belirterek, “Muhtemelen Rusya buradan alacağı cevabı ileride bir başka konuda koz olarak kullanmak amacıyla bu soruyu sordu” diyor.