TBMM’ye sunulan EYT düzenlemesi ne içeriyor?

Emeklilikte yaşa takılanlar(EYT) hakkındaki düzenlemeleri içeren ve resmi adı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” olan yasa tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.

AKP ve MHP milletvekilleri ile BBP Genel Başkanı Mustafa Destici’nin imzasını taşıyan teklif, dört maddeden oluşuyor.

Sunulan kanun teklifiyle ilgili basın toplantısı düzenleyen AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu, söz konusu teklifle emeklilikle ilgili üç konuda düzenlemeye gittiklerini vurguladı.

Getirilen ilk düzenleme, prim sayısını ve sigortalılık süresini doldurmasına karşın yaş haddine takılan çalışanlar için yaş şartını ortadan kaldırıyor.

Akbaşoğlu, “Yürürlükteki mevzuata göre prim günü sayısını ve sigortalı çalışma süresini dolduran herkes, kendi mevzuatı içerisinde yaşa takılmadan istisnasız emekli olabilme hakkına sahip olacak. İster Bağ-Kur’lu, ister SSK’lı, ister Emekli Sandığı olsun” dedi.

Akbaşoğlu, sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 ve öncesi olan çalışanları kapsayacak olan bu düzenlemenin 2023 yılı içerisinde 2 milyon 250 bin çalışanı, süreç içerisindeyse 5 milyona yakın çalışanı etkileyeceğini belirtti.

Sosyal güvenlik destek primi

İkinci düzenlemeyse emeklilik hakkı elde edenlerin çalışmaya devam etmesi durumunda getirilen sosyal güvenlik destek primini içeriyor.

“Çalışma hayatının desteklenmesi ve kayıt içerisinde devam etmesi” amacıyla bu düzenlemeye gittiklerini belirten Akbaşoğlu, işyerlerine 5 puanlık sigorta primi desteğine karşılık gelen yaklaşık 500 liralık bir ödeme yapılacağını söyledi.

Akbaşoğlu, “Emekliliği hak edip emekli olduktan sonra aynı işyerinde 10 gün içerisinde tekrar işe başlayan bütün çalışanlar için işyerlerine 5 puan, yaklaşık 500 liralık bir desteklemeyi Hazinemiz, devletimiz üstleniyor. Ve bu konuda yüzde 5 oranında bir destek primi söz konusu oluyor” açıklamasında bulundu.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, geçtiğimiz aylarda bu konuda yaptığı açıklamada, emekli olanların işe devam etmesi durumunda, normal çalışanlara göre primlerinin 5 puan yükseldiğini ve işverenlerin EYT düzenlemesi hayata geçerse bu farkın kaldırılmasını istediğini belirtmişti. Buna çözüm olarak da sosyal güvenlik destek primi formülüne işaret eden Bilgin, “İşveren emekli olan kişiyi çalıştırıyorsa devlete normal çalışandan daha fazla prim ödüyor. Oradaki primi aşağı çekerek eşit seviyeye getireceğiz. Yani işverene sen EYT’li olan bu çalışanını atma, çalıştır. Biz sana sosyal güvenlik destek primi vereceğiz” demişti.

“Taşeron”ların emeklilik zorunluluğu kalkıyor

Kanun teklifindeki üçüncü düzenleme, “taşeron” işçilere yönelik zorunlu emekliliğin kaldırılmasını öngörüyor.

Akbaşoğlu, taşeron olarak bilinen ve daha önce yapılan düzenlemeyle kadrolu işçi statüsüne geçen yüz binlerce çalışanın zorunluluk emekliliğini bu kanun teklifiyle ortadan kaldıracaklarını söyledi.

Akbaşoğlu, “375 sayılı KHK’nın geçici 23’üncü ve 24’üncü maddelerinde düzenlenen ve emekliliğe hak kazanıldığı takdirde bu çalışan işçi kardeşlerimizin zorunlu olarak iş akdinin feshine dönük düzenlemeyi kaldırıyoruz. Ve emekliliği hak eden, bu taşerondan işçi kadrosuna geçen bütün çalışanlarımıza ister emekli olabilme, isterse bu işyerlerinde çalışmaya devam edebilme imkânı sağlıyoruz” dedi. AKP’li vekil, “Bütün bakanlıklarda, kamu kurum ve kuruluşlarında, belediyelerde, il özel idarelerinde ve bunlara bağlı şirketlerde taşerondan işçi kadrosuna geçen bütün çalışanlar bu konuda kapsam içerisindedir” ifadesini kullandı.

Ne zaman yürürlüğe girecek?

Kanun teklifinin en geç önümüzdeki hafta Salı veya Çarsamba günü TBMM Genel Kurulu’ndan geçmesini beklediğini dile getiren Akbaşoğlu, yasanın Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla birlikte yürürlüğe girmesinin ardından başvuruların yapılabileceğini hatırlattı.

Akbaşoğlu, “Emeklilik başvurularını ister e-devletten, ki e-devletten yapılması hem vatandaşlarımızın, çalışanlarımızın lehine, oturduğu yerden müracaat edebilme hakkı ve imkânı söz konusu veya bizzat sosyal güvenlik kurumlarına müracaatla veya çalışan memurlarsa kendi kurumlarına müracaatla bu taleplerini ortaya koyabilirler” dedi.

İlk maaşlar ne zaman yatacak?

EYT’lilerin ilk emekli maaşlarınıysa Mart ayında almalarının mümkün olabileceğini ifade eden Akbaşoğlu, “Emeklilik dilekçelerinin başvuru tarihinden itibaren takip eden ay başı itibarıyla emekliliğe hak kazanılmış olur. Dolayısıyla inşallah Şubat’ta başvuran bütün emekliliklerin Mart’ta maaşlarını alabilme imkânları söz konusudur. Hak sahibi olacaklardır, bu komnuda en ufak bir endişe söz konusu değildir” diye konuştu.

EYT’liler daha düşük maaş mı alacak?

Sosyal medyada yayılan “EYT’liler daha az maaş alacak” iddialarının ise “tamamen gerçek dışı” olduğunu söyleyen Akbaşoğlu, EYT’lilerin farklı bir statüsü olmadığını belirterek “Daha az maaş alma gibi bir durum söz konusu değil” dedi.

En düşük emekli maaşının 5 bin 500 lira olduğunu hatırlatan Akbaşoğlu, “Hiç kimse bunun altında altına maaş almayacak” ifadesini kullandı.

EYT’nin bütçeye yükü ne?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, emeklilik hakkını yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüz binlerce kişinin uzun süredir beklediği düzenlemenin yapılacağını Aralık ayı sonunda kamuoyuna açıklamıştı.

Erdoğan, düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, “Sistemin idamesine zarar vermemek ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir süre böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık” sözlerini kullandı ve düzenlemenin devletin fedakarlığıyla gerçekleştiğini söyledi. Reuters’ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tabloya göre EYT kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getirecek.Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulması bekleniyor.

Emeklilikte yaş şartı en son ne zaman kaldırılmıştı?

1991 yılında emekli olabilmek için üç koşul vardı. Kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 525 gün prim ödeme ve minimum 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 600 gün prim ödeme ve minimum 60 yaş. Ancak o yıl yapılan seçimlerde dönemin Doğru Yol Partisi (DYP) Genel Başkanı Süleyman Demirel, emeklilikte yaş şartının kaldırılacağını vadetti. Bunu da başbakan olarak 1992 yılında gerçekleştirdi.

EYT ile ilgili 8 Eylül 1999’da ne oldu?

Demirel’in attığı bu adım, sigortalılık süresi düşünüldüğünde kadınların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesine olanak sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidarlar göreve geldi ve düzenleme tartışma konusu oldu. Sosyal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük zarar gördüğü ifade edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999’da, Bülent Ecevit’in başbakanlığındaki üçlü koalisyon yeni bir yasayla emeklilik koşullarını güncelledi. Sigortalılık ve prim günü süresinin yanı sıra, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı getirildi.

EYT’liler nasıl ortaya çıktı?

1999’daki bu düzenlemenin ardından 1992 ile 1999 yılları arasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş yaşamına 1992’deki yasa varken başlayanlar 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999’daki yeni yasayla mağdur olduklarını ifade ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir araya gelip örgütlendiler. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ni kurdular.

Muhalefet ve iktidar ne demişti?

EYT’liler kamuoyunda görünür oldukça siyasi partilerin de ilgisi buraya yöneldi. 2018 yılında CHP ve İYİ Parti konunun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisine kanun teklifi verdi ancak iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunu gündemde tutmaya devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT’nin ülke ekonomisini çökertmeye dönük bir adım olduğunu, seçim kaybedecek bile olsalar bu işin içine girmeyeceklerini söyledi.

DW/CÖ,BB,EC