Türkiye’nin “kader seçimi” başladı: Söz seçmenin

Türkiye’nin aylardır nefesini tutarak beklediği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yıldönümünde “kader seçimi” olarak da nitelendirilen 14 Mayıs cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinde oy verme işlemi başladı.

Türkiye’nin 13’üncü cumhurbaşkanı ve TBMM’nin de 28. dönem milletvekillerini belirlemek için sandığa gideceği seçimler tüm yurt genelinde başladı.

Yüksek Seçim Kurulu verilerine göre seçmenler Türkiye’de toplam 191 bin 884 sandıkta oy kullanacak. Bir süre önce sona eren ve sandıkları Türkiye’ye getirilen yurt dışı dahil olmak üzere toplam 64 milyon 113 bin 941 seçmen oy kullanmış olacak.

Yurt içinde 4 milyon 904 bin 672 seçmenin ilk kez oy vereceği seçimlerde cezaevinde oy kullanacak tutuklu ve taksirli suçlardan hükümlü seçmen sayısı ise 53 bin 172.

Oy verme işlemleri bütün ülkede 08.00-17.00 saatleri arasında yapılacak. Sandıklar saat 17.00’de kapatılacak. Seçmenlerin oy kullanmaya giderken yanlarında T.C. kimliği, ehliyet ya da pasaportlarını götürmesi gerekiyor. Kendilerine ulaştırılan seçmen bilgi kağıdının yanlarında bulunması yararlı ancak zorunlu değil.

Oylar nasıl kullanılacak?

Seçmenlere sandıklara gittiklerinde cumhurbaşkanı için ayrı milletvekilleri için ise ayrı olmak üzere iki ayrı pusula verilecek.

Seçmen iki ayrı pusulada istediği adayın altına mührü vurduktan sonra, tek bir zarfa koyarak sandığa atacak.

YSK’ya göre oy pusulasında tercih edilen aday, siyasi parti, ittifak veya bağımsız aday için ayrılan bölümden dışarı taşırmamak suretiyle tercih mührü basıldığında oy geçerli sayılacak. Ancak mührün dışında pusulaya imza atılması, işaret konulması ya da zarfa pusula dışında başka bir şey konulması halinde bu oy geçersiz olacak.

Yanlış oy kullandığını düşünen ve yeni pusula isteyen seçmene ise yenisi verilmeyecek.

Fotoğraf: Tuncay Yildirim/DW

Oy kullanırken ‘gizli oy’ ilkesi geçerli olduğu için oy verme işlemi sırasında kabine seçmen dışında başka birisinin girmesine izin yok. Cep telefonu, fotoğraf makinesi veya kamera gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla oy verme kabinine girilmesine sandık görevlileri izin vermeyecek. Bu tür cihazlarla kabine girmenin cezası bulunuyor ve o nedenle bu cihazların oy verme işlemi bitene kadar sandık kuruluna bırakılması gerekiyor.

Okuma-yazma bilmeyen seçmenlere, sordukları ve talep ettikleri takdirde, sandık kurulu başkanı tarafından sandık kurulu önünde pusula ve oyun nasıl kullanılacağı hakkında yönlendirme yapılmadan bilgi verilecek.

Görme engelliler içinse sandıkta uygun pusula bulunmaması halinde akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanmasına izin verilecek. Felçliler veya bu gibi bedensel engel durumu açıkça belli olanlar da aynı şekilde oy kullanabilecek.

Bu arada sandık çevresinde, sandık kurulu başkan ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve görevli müşahitler, bina sorumluları ve çağrı üzerine gelen görevli kolluk güçlerinden başka kimse bulunamayacak.

Seçim yasakları neler?

Seçim günü için bazı yasaklar da bulunuyor.

298 sayılı Kanunun 79.maddesi gereği; oy verme günü, her ne suretle olursa olsun, “ispirtolu içki satılması, içkili yerlerle umumi mahallerde her çeşit ispirtolu içki satılması, verilmesi ve içilmesi” gece 24.00’e kadar yasak.

Ayrıca bugün, bütün eğlence yerleri oy verme süresince yani saat 17.00’ye kadar kapalı. Eğlence yeri niteliğine haiz lokantalarda ise sadece yemek verilebilecek.

Bu arada oy verme günü, emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse, köy, kasaba ve şehirlerde silah taşıyamayacak.

Medya için de bazı yasaklar ve kısıtlamalar bulunuyor. 18.00-21.00 saatleri arasında medya kuruluşları tarafından yalnızca YSK’nın seçime ilişkin vereceği haber ve tebliğler yayımlanabilecek. Saat 21.00’den sonra ise bütün yayınlar serbest olacak. Ancak YSK bu saati gerek görürse daha erkene çekebilecek.

Oyların sayımına katılım serbest

Seçim yasalarına göre oy kullanırken “gizlilik”, oy sayımında ise “açıklık ilkesi” geçerli.

Bu nedenle oy verme işleminin tamamlanmasıyla başlayacak olan oy sayım ve dökümüne, oy verme yerinde bulunan siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitlerinin yanı sıra sandık bölgesinde kayıtlı olan seçmenler de katılabiliyor.

Önce cumhurbaşkanı ardından milletvekili seçiminde kullanılan oy pusulaları sayılacağı için cumhurbaşkanlığı seçimleri sonuçlarının daha erken saatlerde belli olması bekleniyor.

Oy sayım dökümü işlemleri tamamlandığında sandık kurulu tarafından imzalanmış sandık sonuç tutanağı düzenleniyor ve tutanakların bir sureti sandıkta bulunan tüm parti ve bağımsız aday müşahitlerine veriliyor.

Muhalefet partileri bu seçim için sandık güvenliğini sağlamak için çeşitli tedbirler almış durumda.

Bunun yanı sıra her seçmenin oy kullandığı sandıkta gördüğü usulsüzlüğe itiraz etme ve ıslak imzalı tutanağın fotoğrafını alma hakkı da bulunuyor. Sandık kurulu başkanlarının yazılı şikâyet ve itirazları tutanak defterine işlemesi de zorunlu.

13. cumhurbaşkanlığı için kimler yarışıyor?

Türkiye’nin 13’üncü cumhurbaşkanı olmak için üç aday yarışıyor.

Pusuladaki sıralamaya göre Cumhur İttifakı’nın adayı Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile ATA İttifakı’nın adayı Sinan Oğan.

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile ATA İttifakı’nın adayı Sinan OğanFotoğraf: Murad Sezer/REUTERS//Cagla Gurdogan/REUTERS//Halil Fidan/AA/picture alliance

Cumhurbaşkanlığı seçimi için Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce de adaylığını koymuş ancak geçen Perşembe günü yarıştan çekildiğini açıklamıştı. İnce’nin adaylıktan çekilmesine ilişkin dilekçesi, Memleket Partisi Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Yavuz Kayhan Yüreğir tarafından cuma günü YSK’ya sunulmuştu.

İnce adaylıktan çekilmiş olsa da ismi ve fotoğrafı seçim pusulalarında yer almaya devam edecek.

Cumhurbaşkanlığı Seçimi Yasası’na göre İnce’nin çekilmesi oy pusulasında bir değişikliğe yol açmazken, ayrıca yurt dışında kendisine verilen ve bugün de İnce’ye verilebilecek oylar geçerli sayılacak.

Cumhurbaşkanı seçimi geçici sonuçları YSK tarafından saat 23.59’a kadar ilan edilecek.

Seçim ikinci tura kalırsa?

Cumhurbaşkanı seçiminde geçerli oylar, salt çoğunluğa yani yüzde 50 + 1 oranına ulaşmadığı takdirde seçim ikinci tura kalacak.

Seçimin ikinci tura kalması durumunda seçim takvimi 15 Mayıs’ta başlayacak.

İkinci turda ilk seçimde en çok oy alan ilk iki aday yarışacak. İlk turda bu yüzdeye ulaşılamazsa ikinci tur 28 Mayıs’ta yapılacak.

İkinci turda seçmenler kendilerine verilmiş olan aynı seçmen bilgi kâğıdı ile ilk seçimde oy verdikleri sandıklarda oylarını kullanacak.

Meclis’in yeni üyeleri de seçilecek

Seçimlerde yeni cumhurbaşkanının yanı sıra Meclis’in yeni üyeleri de seçilecek.

28. dönem Milletvekili Genel Seçimine 24 siyasi parti ile Türkiye genelinde 151 bağımsız milletvekili adayı giriyor.

Yeni seçim yasası ile getirilen ittifaklar sistemi de bu seçim süreci için olduğu kadar parlamentodaki dengeler için önemli bir etken. Bazı siyasi partiler “Cumhur”, “Millet”, “Ata”, “Emek ve Özgürlük” ve “Sosyalist Güç Birliği” ittifakları adı altında 5 ayrı ittifakla seçime girme kararı almıştı.

Bu çerçevede iktidardaki AKP, MHP, BBP ve Yeniden Refah Partisi “Cumhur İttifakı” adıyla seçime giriyor.

CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA Partisi) ile Demokrat Parti ise “Millet İttifakı” çatısı altında katılıyor.

Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) ile Türkiye İşçi Partisi (TİP) “Emek ve Özgürlük İttifakı” adı altında seçime girerken, Anayasa Mahkemesi’ndeki kapatma davası devam eden HDP’nin milletvekili adayları Yeşil Sol Parti listeleri altında yer alıyor.

Zafer Partisi ve Adalet Partisi “Ata İttifakı” adı altında, Türkiye Komünist Partisi, Türkiye Komünist Hareketi ve Sol Parti ise “Sosyalist Güç Birliği İttifakı” adı altında seçime giriyor.

Seçime giren partilerden AKP, BBP, Hak ve Özgürlükler Partisi, Halkın Kurtuluş Partisi, Memleket Partisi, Millet Partisi, MHP, Sol Parti, Türkiye Komünist Hareketi, Türkiye Komünist Partisi, Vatan Partisi, Yeniden Refah Partisi, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi; Türkiye genelindeki 87 seçim çevresinin tümünde seçime katılıyor.

Diğer yandan CHP 80, İYİ Parti 78, Zafer Partisi 75, Yenilik Partisi 74, Genç Parti 72, Adalet Partisi 67, Anavatan Partisi 63, Güç Birliği Partisi 59, Türkiye İşçi Partisi 55, Milli Yol Partisi 49, Adalet Birlik Partisi ise 47 seçim çevresinde seçime giriyor.

Bütün parti ve ittifakların ismi 11 seçim çevresinde uzunluğu 1 metreyi bulan pusulada yer alacak. Diğer seçim çevrelerinde ise aday gösteren parti sayısına göre değişen boylarda 9 farklı pusula olacak.

DW Türkçe’ye engelsiz nasıl ulaşabilirim?