İspanya’da iç savaş döneminden kalma bir toplu mezar açıldı

Franco rejiminin militanlarınca 19 Kasım 1936’da meskenlerinden çıkartılarak tarlada kurşuna dizilen 26 ve 64 yaşları ortasındaki 7 komşunun kemiklerini 3 günlük hafriyat sürecinin akabinde çıkartan ARMH yetkilileri, yapılacak DNA testlerinin akabinde kalıntıların ailelere teslim edileceğini belirtti.

KURUŞUNA DİZİLİP GÖMÜLDÜLER

ARMH Lider Yardımcısı Marco Gonzalez, kelam konusu bireylerin kurşuna dizilerek öldürüldüğünü ve yalnızca 30 santimetre derinlikte kalıntılarının bulunduğunu kaydetti.

“KEMİKLER DERİNDE DEĞİLDİ”

Metal dedektörlerle yapılan aramalarda çok sayıda mermi ve boş kovan bulduklarını da aktaran Gonzalez, şunları söyledi:

“Kurşuna dizilenlerden 5’i bir yerde, baba-oğul olan 2’si de biraz ileride birlikte gömülü bulundu. Resmi gömü kayıtları olmadığı için 85 yıl evvel nasıl buraya gömüldüklerini bilmiyoruz. Lakin ailelerin ve köylülerin gayretiyle yer varsayımı yapılmış ve buraya bir mezar taşı konulmuştu. Hafriyata başlayınca kemikler derinde olmadığı için çabucak ulaştık.”

“NE KADAR TOPLU MEZAR VAR, ASLA BİLEMEYECEĞİZ”

İspanya’da iç savaş ve diktatör Franco periyodunun kayıplarına ait toplu mezarların resmi kaydının çok az olduğunu vurgulayan Gonzalez, “İspanya’da ne kadar toplu mezar olduğunu asla bilemeyeceğiz. Mevcut bilgilerle 2 binden fazla belediyede toplu mezar olduğu düşünülüyor lakin İspanya’da 8 bin 130 belediye var ve bunların her birinde bir toplu mezar olması olasıdır.” dedi.

“MAĞDURLARIN TANINMASI, ACIMIZI HAFİFLETİR”

Oğlu ve 5 aylık torunuyla hafriyat çalışmalarını izlemeye gelen Paloma Sevilla da hislerini şu sözlerle tabir etti:

“Benim dedem burada gömülü. Bizim için tatlı acı bir his. Bir yandan artık kalıntılarına ulaşıldığı ve bir mezarının olacağı için seviniyoruz öbür yandan da ailemizin çektiği tüm acılar sebebiyle keder duyuyoruz. Çocukken annemle birlikte buraya gelip, dedemin kalıntılarını bulmak için tarlanın rastgele bir yerini kazdığımızı fakat hiçbir şey bulamayıp döndüğümüzü hatırlıyorum. Bizim acımız hiçbir formda ödenmez lakin İspanyol devletinin iç savaşın mağduru olan bizleri tanıması en azından acımızı hafifletir.”

200 BİNE YAKIN İNSAN HAYATINI KAYBETTİ

Sivil toplum örgütü olan ARMH, 2000’de başlattığı çalışmalarla şimdiye kadar 30’dan fazla kentte 235’e yakın toplu mezar açıp buradan çıkardığı kalıntılarla 1650’ye yakın kişinin kimliğini belirleyerek ailelerine teslim etti.

İspanya tarihinin en kanlı ve acılı yılları olan diktatör Franco devrinde her iki taraftan da (Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler) 200 bine yakın kişi hayatını kaybederken, Cumhuriyetçilerden yaklaşık 130 bin kişi kurşuna dizilerek, çoğunluğu toplu mezarlara gömülmüştü.

ARMH, bu devrin kayıplarını arama, bulma ve kimlik tespit etme çalışmalarının kendilerinin değil İspanyol devletince yapılmasını, mağdur ailelerin yaralarını sarma sorumluluğunun devlete ilişkin olduğunu savunuyor.

TARİHİ BELLEK YASASI

İspanya’da 2007’de devrin sol hükümeti “Tarihi Bellek Yasası” ismiyle iç savaş ve diktatör Franco periyotlarının izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara takviye vermeyi öngören birinci siyasi adımı atmıştı. Bu maddeyle ülkede, diktatör Franco devrini övücü tüm figürler kaldırılmış, o periyoda ilişkin sokaklara verilen isimler değiştirilmişti.

Bu yasa sayesinde diktatör Franco’nun kalıntıları da 24 Ekim 2019’da “Valle de los Caidos” isimli anıt mezardan çıkartılıp, Madrid yakınlarındaki aile mezarlığına taşınmıştı.

Ülkedeki mevcut sol koalisyon hükümeti “Demokratik Bellek” ismiyle eski maddeyi daha da geliştiren bir yasa tasarısını Bakanlar Heyeti’nde kabul edip Meclis’e göndermişti. Lakin koalisyona dışarıdan dayanak veren Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasi partilerin metni yetersiz bulması ve muhalefetteki sağ partilerin büsbütün karşı çıkması nedeniyle tasarının oylanması şimdi genel heyete getirilemedi.