Dünyanın en yaygın kronik hastalığı: Diyabet

Diyabet, insülin eksikliği ya da insülin tesirindeki kusurlar nedeniyle organizmanın karbonhidrat, yağ ve proteinlerden gereğince yararlanamadığı, daima tıbbi bakım gerektiren, kronik, geniş spektrumlu bir metabolizma bozukluğudur. Tüm karbonhidratlı yiyecekler kandaki glikoza bölünür.

İnsülin, glikozun hücrelere girmesine yardımcı olur. İnsülin üretememek yahut tesirli biçimde kullanmamak, kanda yükselmiş glikoz düzeylerine (hiperglisemi olarak bilinir) yol açar. Uzun vadede yüksek glikoz düzeyleri bedende hasara ve çeşitli organ ve dokularda yetersizliklere neden olur.

DİYABET TİPLERİ VE BELİRTİLERİ

Dört klinik tipte sınıflandırılan diyabet hastalığının en sık görülen tipleri Tip1, Tip2 ve Gestasyonel yani gebelik diyabetidir. Dördüncü çeşit ise, öteki sebeplere bağlı (ilaç kullanımına, hormonal bozukluklara vb.) bağlı olarak görülebilir.

Tip1 diyabette mutlak insülin eksikliğidir ve her yaşta gelişebileceği üzere çoklukla çocuklarda ve ergenlerde görülmektedir. Tip1 Diyabette beden çok az insülin üretir ya da hiç üretmez. Beta-hücre rezervi yüzde 80-90 oranında azaldığı vakit klinik diyabet semptomları ortaya çıkar. Hiperglisemiye ait ağız kuruluğu, çok su içme, açlık hissi, çok idrar çıkma, kilo kaybı ve yorgunluk üzere semptom ve bulgular apansız ortaya çıkar. Hastalar sıklıkla zayıf ya da olağan kilodadır. Ekseriyetle 30 yaşından evvel başlar. Kesinlikle kan şekeri düzeyini denetim altında tutmak için insülin enjeksiyonuna muhtaçlık duyulur.

Yetişkinlerde daha yaygın olarak görülen Tip2 Diyabet ise, tüm diyabet olaylarının yaklaşık yüzde 90’ını oluşturur. Toplumda daha sık görülen diyabet formu tip 2 diyabettir ve insülinin gereğince tesir gösterememesi (insülin direnci ve insülin sekresyonunda azalma) sonucu ortaya çıkar. Beden ürettiği insülini âlâ kullanamaz. Çoklukla insülin direnci tip 2 diyabetin öncesinden başlayarak uzun yıllar tabloya hakim olmakta, insülin sekresyonunda önemli azalma ise diyabetin ileri devirlerinde yahut ortaya giren hastalıklar sırasında ön plana geçmektedir. Çoğunlukla 30 yaş sonrası ortaya çıkar, fakat obezite artışının sonucu olarak bilhassa son 10-15 yılda çocukluk yahut adolesan çağlarında ortaya çıkan Tip2 Diyabet olayları artmaya başlamıştır. Hastalık ekseriyetle sinsi başlangıçlıdır. Pek çok hastada başlangıçta hiçbir semptom yoktur. Kimi hastalar ise bulanık görme, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, ayak ağrıları, tekrarlayan mantar infeksiyonları yahut yara güzelleşmesinde gecikme nedeniyle başvurabilir.  Tedavisindeki en değerli nokta ise sistemli beslenme ve spor yani sağlıklı ömürdür. Birebir vakitte hastalarda kan şekeri düzeyini denetim altında tutmak için ilaç ve/veya insülin kullanması gerekebilir.

Gestasyonel DM gebelik sırasında ortaya çıkan ve ekseriyetle doğumla birlikte düzelen diyabet formudur. Gebeliğe bağlı insülin direnci ve genetik yatkınlık nedeniyle ortaya çıkar.

TEŞHİS VE TEDAVİ USULLERİ

Diyabet tanısı dört usulden rastgele birisi ile konulabilir. Çok ağır diyabet semptomlarının bulunmadığı durumlar dışında, teşhisin daha sonraki bir gün, tercihen tıpkı (veya farklı bir) usulle doğrulanması gerekir. 8 saatlik açlık sonrası bakılan plazma glikoz bedelinin 126 mg/dl ve üstünde olması, 75 gr ile yapılan oral glikoz tolerans testinde 2 saat plazma glikoz kıymetinin 200 mg/dl ve üstünde olması, diyabet semptomları olan bireylerde rastgele bakılan plazma glikoz pahasının 200 mg/dl ve üstünde olması, standartize metodlar ile bakılan HBA1C bedelinin yüzde 6,5 ve üstünde olması durumunda diyabet teşhisini konulur.

Diyabet hastalarında kan şekerinin olabildiğince olağana yakın düzeylerde tutulması göz, hudut ve böbrek hasarları, kalp krizi ve inme üzere meselelerle müsabaka riskini azaltmaktadır. Sağlıklı beslenme ve uygun idman programının uygulanması, diyabetin vazgeçilmez tedavi ögeleridir. Ömür biçimi değişikliği ile kan şekeri denetim altına alınamayan yahut başlangıçta kan şeker kıymeti çok yüksek olan Tip2 Diyabetli hastalara ağızdan alınan ilaçlar ve/veya insülin tedavisi başlamak gerekebilir. Her hastanın tedavisi kişiseldir. Hastalar sıhhat problemlerinin değerine nazaran tek bir ilaç kullanabildikleri üzere; iki, üç yahut daha fazla çeşit ilaç kullanabilirler. Tip1 Diyabet hastalığı ömür uzunluğu insülin kullanılmasını gerektirir. Gestasyonel diyabette ise diyet ve idman programı ile glisemik denetimin sağlanamadığı hadiselerde insülin tedavisi başlanmalıdır.