İstihare nedir, nasıl yapılır?

Sözlükte “hayırlı olanı isteme” manasına gelen istihâre, terim olarak “bir iş yahut davranışta Allah katında güzel olanı, kılınan iki rekatlık beyhude bir namaz ve dua ile talep etme” mânasında kullanılır.

Beşerler ortasında her ne kadar ‘istişare’ daha yaygın olsa da, kalbi tatmin etmek ismine, çok değerli ve hayati hususlarda istihare daha muteber ilâhi bir yol olarak tercih edilir. Pekala Kuran’da ve Hz. Peygamber nezdinde istihârenin yeri nedir?

İnsanların, yapmak istedikleri bir işin kendileri hakkında yeterli yahut berbat sonuçlar doğuracağını anlamak için fal vb. uygulamalara çok evvelden beri başvurdukları bilinmektedir. Hakikaten Câhiliye Arapları bir işe başlamadan evvel, üzerine “evet” yahut “hayır” yazılı “ezlâm” denilen fal oklarıyla karar verirlerdi. Kur’ân-ı Kerîm “şeytan işi” olarak nitelendirdiği bu uygulamayı yasaklamış,  peygamberler dahil hiç kimsenin gaybı ve münasebetiyle bir işin kendisi için iyi olup olmadığını bilemeyeceğini, Allah’ın dilemesi dışında kendisine yarar yahut ziyan verecek bir güce sahip bulunamayacağını bildirmiştir. (el-Mâide 5/3, 90),(el-A‘râf 7/188).

Hayr kelimesi ve çeşitli türevleri Kur’an’da sıkça geçmekle birlikte tıpkı kökten türeyen istihâre yer almaz. Lakin insanın şer zannettiği bir şeyin hayır olabileceğini (Nûr mühleti 11), bir şey iyi olduğu halde ondan hoşlanmayabileceğini, şer olduğu halde sevebileceğini (Bakara müddeti 216), Allah’ın her türlü noksanlıktan münezzeh olup dilediğini yaratarak seçtiğini (Kasas müddeti 68), her türlü hayrın O’nun elinde bulunduğunu, her şeye gücünün yettiğini (Âl-i İmrân mühleti 26), bir işe girişirken diğerlerine danışmak ve karar verince de Allah’a güvenip dayanmak gerektiğini, bu türlü yapanlara Allah’ın yeteceğini (Âl-i İmrân müddeti 159; Talâk müddeti 3) tabir eden âyetler İslâm’da istihârenin istinat ettiği temel çerçeveyi oluşturur.

Âlimlerin sünnet yahut müstehap saydıkları istihâre, Câbir b. Abdullah’tan rivayet edilen şu hadise dayandırılmaktadır:

“Resûlullah, Kur’an’dan bir mühlet öğretir üzere işlerimizin tamamında bize istihâreyi öğretiyor ve şöyle diyordu: ‘Biriniz bir şey yapmaya niyet edince farz dışında iki rek‘at namaz kılsın ve gerisinden şu duayı yapsın: Allahım! Senden, senin ilim ve kudretinden hayır beklerim. Senin büyük lutfundan talep ederim. Sen kādirsin, benimse gücüm yetmez, sen bilirsin, ben bilmem. Sen bütün gizlilikleri bilensin. Allahım! Şu benim işim dinim için, dünyam ve âhiretim için senin ilminde hayır diye yer almışsa onu bana nasip et, onu kolaylaştır ve uğurlu kıl. Şayet şu işim dinim için, dünya ve âhiretim için senin ilminde berbat diye yazılmışsa onu benden, beni de ondan uzaklaştır. Hayır nerede ise onu nasip et ve gönlümü ona yönelt!’

Hz. Peygamber kelamına devamla, ‘İstihâreyi yapan kişi bu sırada işini de söylesin’ dedi. (Müsned)

İSTİHARE DUASI

Türkçe okunuşu:

“Allâhumme inni estehiruke bi ilmike ve estakdiruke bi kudretike ve es’eluke min fadlike’l-azim. Fe inneke takdiru ve lâ akdiru ve ta’lemu ve lâ a’lemu ve ente allâmu’l guyûb. Allâhumme inkunte ta’lemu enne hâza’l-emre hayrun li fi dini ve meâşi ve âkıbeti buyruğu ve âcili buyruğu ve âcilihi. Fekdurhu li ve yessirhu li summe bârik li fihi. Ve in kunte ta’lemu enne hâza’l-emre şerrun li fi dini ve maâşi ve âkıbeti buyruğu ve âcili buyruğu ve âcilihi f’asrifhu anni va’srifni anhu ve’kdur li el-Hayra haysu kâne. Summe ardihi bih.” (Buharî)

Manası:

(Allah’ım! Senden, ilminle hakkımda iyi olanı bana bildirmeni, kudretinle bana güç vermeni istiyorum. Senin büyük fazlı kereminden ihsan etmeni istiyorum. Senin her şeye gücün kâfi, ben ise acizim; Sen her şeyi bilensin, ben ise bilmem; zira Sen bütün saklı şeyleri en yeterli bilensin. Allah’ım! Yapmayı düşündüğüm bu iş, benim dinim, hayatım, dünyam ve ahiretim bakımından hakkımda iyi olacaksa, bunu bana takdir eyle, onu bana kolaylaştır, uğurlu ve bereketli eyle! Şayet bu iş, benim dinim, yaşayışım, dünyam ve ahiretim bakımından berbat ise, onu benden, beni ondan uzaklaştır. Hayır, nerede ise, onu bana takdir et ve onunla beni hoşnut eyle!) (Buhârî)

İSTİHARE NAMAZININ KILINIŞI

2 Rekatlık İstihare namazının kılınışı:

1. Rekat

• “Niyet ettim Allah isteği için iki rekat İstihare namazı kılmaya” diye niyet ederiz
• “Allahu Ekber” diyerek İftitah Tekbiri alır ve namaza başlarız
• Subhaneke’yi okuruz
• Euzü-besmele çekeriz
• Fatiha okuruz
• Kafirun Müddetini okuruz
• Rüku’ya gideriz, doğruluruz.
• Secde’ye gideriz. Doğruluruz, tekrar Secde’ye gideriz.

2. Rekat

• Ayağa kalkarak Kıyama dururuz
• Besmele çekeriz
• Fatiha okuruz
• İhlas mühletini okuruz
• Rüku’ya gideriz, doğruluruz.
• Secde’ye gideriz. Doğruluruz, tekrar Secde’ye gideriz
• Oturarak Ettahiyyatu ve Allâhumme salli, Allâhumme Bârik ve Rabbenâ dualarını okuruz
• “Es selâmu aleyküm ve rahmet’ullah” diye sağa ve sola selam vererek namazı tamamlarız

İSTİHARE NASIL YAPILIR?

İstihare duası, istihare niyetiyle kılınacak iki rekatlık namazdan sonra okunur.  Mâlikî ve Şâfiî mezheplerine nazaran rastgele bir namazdan sonra da kelam konusu duanın okunması câizdir. Hanbelîler’in dışında kalan üç mezhebe nazaran istihâre namazını kılmak mümkün değilse yalnızca dua ile de yetinilebilir. İstihâre namazı kerahet vakitleri hariç her vakit kılınabilir. Bütün mezheplere nazaran istihâre namazının en faziletlisi iki rek‘at olarak kılınanıdır.

İstihâre duasının namazdan çabucak sonra ve kıbleye dönülerek okunması, ellerin kaldırılması ve dua âdâbına riayet edilmesi, duanın kabul olma ihtimalini arttıran hoş davranışlar olarak bildirilmiştir.

Kişinin olumlu yahut olumsuz bir karara varamaması halinde Hanefî, Mâlikî ve Şâfiî âlimleri, Enes b. Mâlik’ten gelen bir rivayete dayanarak  istihârenin yediye kadar tekrarlanabileceğini söylemişlerdir. Şâfiî ve Mâlikî âlimleri, Hz. Peygamber’in bir rahatsızlık sebebiyle oburunu “okuyarak” tedaviye müsaade vermesi ve bu vesileyle söylediği, “Kardeşine yararlı olmaya gücü yeten bunu yapsın” (Müsned) kelamından hareketle oburu ismine istihâre yapmanın câiz olduğunu ileri sürerken Mâlikî fakihi Hattâb bu uygulamanın bir desteğini bulamadığını belirtmiştir.

Enes b. Mâlik’ten nakledilen istihâre hadisinin devamında Resûl-i Ekrem, “Sonra kalbine birinci doğan duyguya/düşünceye bak, ona uygun davranman güzel olur” demiştir. Buna nazaran istihârenin sonucunda insanın içine ferahlık, genişlik ve iç huzuru gelirse o işi yapması, badire, huzursuzluk ve darlık hali doğarsa yapmaması daha iyi görülmüştür.

İbnü’l-Hâc el-Abderî, hadislerde tabir edildiği formuyla yasal istihârenin bundan ibaret olduğunu, ayrıyeten bir işaret almak hedefiyle kişinin yahut bir diğerinin onun ismine düş görmek üzere uyumasının, gün ve kişi isimlerinden uğur çıkarma üzere davranışlara başvurmasının bid‘at olduğunu belirtir.

İbnü’l-Hâc ayrıyeten, istihâre ile birlikte istişare etmesinin de sünnete uygun bulunduğunu söyleyerek kişinin her ikisini de ihmal etmemesi gerektiğini kaydeder.

Kimi kaynaklarda duşta beyaz yahut yeşil görülmesinin o işin güzel olduğuna, siyah yahut kırmızı görülmesinin şer olduğuna delâlet ettiğine dair nakledilen görüşler  şahsî deneyimlere dayanmakta, münasebetiyle dinî bir mahiyeti bulunmamaktadır.