Göller Yöresi’nde son 50 yılda 10 bin kilometrekarelik sulak alan yok oldu

Türkiye Tabiatını Muhafaza Derneği (TTKD) bilim danışmanı ve emekli öğretim vazifelisi Dr. Erol Kesici, ‘2 Şubat Dünya Sulak Alanlar Günü’ nedeniyle, Türkiye’nin en fazla göl ve sulak alanının bulunduğu Burdur, Isparta, Antalya, Denizli, Afyonkarahisar ve Konya vilayet sonlarındaki Göller Yöresi’nde son duruma ait ayrıntılı tahlil raporu hazırladı.

“BU COĞRAFYADAKİ GÖLLER SÜRATLE TÜKENDİ”

Bir vakitler dünyanın en fazla sulak alanına sahip olan bu coğrafyadaki göllerin süratle tükendiğine işaret eden Dr. Kesici, “Dünya Sulak Alanlar Günü’nde, yörenin susuz kalan sulak alanları kutlanmalı mı, kutlanmamalı mı?” dedi.

Dr. Kesici, Akdeniz’in kuzey ve kuzeybatısıyla İç Anadolu Bölgesi’nin güneybatısına denk düşen Teke Yöresi’nin kuzeyinde 2000 metreden yüksek dağ kütleleri ortasındaki, tabanı göllerle kaplı ovaların yer aldığı kısma Göller Yöresi ismi verildiğini kaydetti. Sulak alanların doğal hayatın kaynağı olduğunu belirten Dr. Kesici, Türkiye’de tarımın ve meyveciliğin en değerli üretim merkezi olan bölgede göllerin oluşturduğu klimanın büyük ehemmiyet taşıdığını anlattı.

EKOLOJİK İSTİKRAR

Sivrisinek alanı, sazlık, kurbağa yatağı, bataklık diye önemsenmeyip kurutulan sulak alanların, aslında zenginlikler sunan ve ekolojik istikrarın sürdürülebilirliğinde kıymete sahip olduklarını lisana getiren Dr. Kesici, “Gerçek hoşluklar sulak alanlarda, tabiattadır. Bu nedenle sulak alanlarımız doğal zenginlik müzelerimizdir. Sulak alanlar hayatı şekillendiren suyun kaynağıdır, depolanma alanlarıdır, yer altı sularını onlar besler” dedi.

70’İN ÜZERİNDE GÖL VARDI

2021 yılı çalışma sonuçlarına nazaran, Türkiye’nin öteki bölgelerinde olduğu üzere Göller Yöresi’nde de sulak alanların ve biyolojik çeşitliliğin tehlike altında olduğunu belirten Dr. Kesici, “Göller Yöresi’nde acı, tatlı ve tuzlu suların birikimiyle oluşan milyonlarca yıllık geçmişe sahip bu doğal, karstik, volkanik yapılı, ekolojik ve biyoçeşitlilik özellikleri farklı irili ufaklı 70’in üzerinde göl vardı. 50 yıl evvel Beyşehir, Eğirdir, Akşehir ve Eber gölleri üzere Türkiye’nin en büyük dört doğal tatlı su gölüne ve dünyada en fazla doğal sulak alana sahip bölgeydi” diye konuştu.

YÖREDEKİ BİRÇOK GÖL KURUDU

Dr. Kesici, Göller Yöresi’nin alt bölgelerine nazaran bugünkü durumunu ise şöyle özetledi:

“Acıpayam alt yöresinde Çardak, Çivril, Çaltı, Karagöl, Yayla gölleri şiddetli kuruma, ekolojik kayıp, kirlilik yaşıyor ve su birikintisine dönüştü. Kurugöl ise kurudu. Acıgöl-Burdur alt yöresinde Yazır, Burdur, Salda, Karataş, Gölhisar, Yarışlı gölleri şiddetli kuruma, kirlilik ve ekolojik baskı altında. Akgöl, Pınarbaşı, Kestel, Karaevli ve Heybeli gölleri büsbütün kurudu. Antalya’nın Elmalı etrafında Avlan, Karagöl, Müren, Küçükgöl, Girdev gölleri ile Korkuteli etrafındaki Gölcük, İmecik, Keklicek, Genceli, Manay, Sarıgöl, Akgöl ve Keklicek gölleri büsbütün kurudu. Antalya merkezde Boğazkent Sazlığı ve Kuş Cenneti, Kırkgöz, Yamansaz, Çakal Gölü şiddetli kuruma, kirlilik, biyoçeşitlilik kaybı yaşıyor. Isparta-Eğirdir alt yöresinde Eğirdir, Kovada, Gölcük gölleri şiddetli kuruma, biyolojik çeşitlilik kaybı ve çok kirlilik tehditleri altında. Pınarbaşı ve Alparslan sulak alanları kurudu. Beyşehir alt yöresinde Beyşehir, Suğla, Karamuk gölleri şiddetli kuruma, çok kirlilik ve biyoçeşitlilik tehdidi altında. Eber Gölü büyük oranda kurudu ve çok büyük kayıp var. Akşehir ve Çavuşçu gölleri büsbütün kurudu.”

“10 BİN KİLOMETREKARE SULAK ALAN YOK OLDU”

Birden fazla tektonik çağlardan bugüne gelen Göller Yöresi’nin 36 bin 672 kilometrekare alana sahip olduğuna işaret eden Dr. Kesici, “1960’lı yıllarda yöredeki göl, dere, çay, bataklık, su birikintisi üzere irili ufaklı sulak alan toplam ölçüsü, mevsimlere bağlı değişimle birlikte 15-17 bin kilometrekare ortasındaydı. Bunun bin 700 kilometrekaresini doğal göller oluşturuyordu. Lakin son yıllarda, bölgedeki sulak alan ölçüsü yaz aylarında 5 bin kilometrekarenin altına düşüyor. Doğal göllerin kapladığı alan bin 700 kilometrekarelik de bugün 600 kilometrekareye kadar geriledi. Son 50 yılda tarımda çok su kullanımı, kirlilik üzere insani sebeplerle 10 bin kilometrekarenin üzerinde sulak alan yok oldu” dedi.

“İKLİM KRİZİ DEĞİL, ÇOK KULLANIM”

Göller ve sulak alanlardaki kuruma ve kaybın temel nedeninin iklim krizi olmadığını lisana getiren Dr. Erol Kesici, “Temel sorun, çok su alımları nedeniyle göllerin yıllık su bütçelerinin korunamaması, gölü besleyen dereler, çaylar ve yüzey sularının önüne çok sayıda gölet yapılması, göl etrafındaki yer altı sularının çok kullanımı. Ayrıyeten tarım alanlarında 10-15 tonluk depolarda suyun biriktirilmesi, bahçelerde kendi göletlerini oluşturmaları üzere çok yanlış, tehlikeli ve müsaade verilmemesi gereken uygulamalardır” diye konuştu.