Dünya göründüğü gibi değil

Merkator haritalarda Brezilya ve Alaska birebir boyutta gösterilirken, uzmanlar gerçekte Brezilya’nın, Alaska’nın 5 katı büyüklüğünde olduğunu söylüyor. Tıpkı haritalarda Grönland ile Afrika da birebir büyüklükte görünüyor lakin aslında Afrika 14 kat daha büyük. Türkiye ise haritada göründüğünün tersine tüm İskandinav ülkelerinin toplamından daha büyük.
Dünya haritalarında çok sayıda farklı iz düşüm tekniği kullanılıyor ve bunların her biri farklı hesaplama tekniklerine dayanıyor. Düz bir yere aktarılan Dünya haritalarındaki yanılgıların nedenlerini ve Türkiye’de hangi haritanın daha çok kullanıldığını Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Harita Mühendisliği Kısmı dekan yardımcısı Prof. Dr. Fatih Gülgen anlattı;

YÜZDE YÜZ HAKİKAT DÜNYA HARİTASI YOK
“Dünya haritaları, ülkelerin formlarını, yerini, pozisyonunu, başınızda canlandırmaya çalışan bir bağlantı aracı olarak düşünülebilir. Dünya küreye benzeyen bir biçim olduğundan bu formu harita düzlemine açarken bir harita kenar sonu oluşturmak ve Dünya üzerindeki bir noktayı haritanın merkezi olarak göstermek zorundasınız. Küreyi tek bir atılımda düzleme açamayacağınız için bir şeyleri de deforme etmek durumundasınız. Yüzde yüz yanlışsız bir harita yoktur. Kullanılan iz düşüm metoduna bağlı olarak bu tip kusurların görünmesi çok doğal bir durum. En yanlışsız haritalar en büyük ölçekli haritalardır. Küçük bir bölgede 1/1000 ölçekli harita mümkün olan en doğrularındandır. Zira globalliğin tesirinden uzaktır. Büyük bir bölgeyi küçük ölçekli bir haritaya sığdırmaya çalıştığınızda bu sefer küre yapının tesirinden ötürü haritalardaki yanlışlar da artar. Bu nedenle farklı bilim insanları farklı harita projeksiyon yolları önermişlerdir.

KUTUPLARA GİTGİDE KUSUR ARTIYOR
Örneğin bir lastik topu kesip açmak ve kenarlar elde etmek istediniz. Direkt onu düz bir tabanın üzerine yapıştırmaya çalıştığınızda bütünlük ortadan kalkar. Kestiğiniz yerde şayet bir ülke, kuzeyinde de öbür bir ülke varsa ve ortası yırtılırsa ikisi birbirine komşu üzere görünmeyecektir. O nedenle hali deforme etmek, haritalandırma yaparken Dünya’yı bir lastiği geriyormuş üzere germek gerekir. Bütünlüğü korumak için gerince de kimi ülkeler gerçek boyutundan daha büyük yahut daha küçük görülür. Merkator haritadaki bu büyük farklara bakınca, Ekvator bölgesine yakın noktalarda yanılgılar minimumken kutuplara gitgide bu yanlışlar azamiye ulaşır. Zira Dünya’nın etrafında Ekvator’a paralel bir silindir hali referans alınmıştır. O silindirin Dünya’ya teğet olduğu Ekvator kısmında yanlışlar azdır. Kuzey Kutbu’nda o kadar büyük bir deformasyon var ki; küçük bir nokta, Ekvator uzunluğunda bir çizgi formunda gösterilir. Bu haritada Kuzey Kutup noktası artık bir nokta değil ekvator uzunluğunda bir yatay çizgidir. Ülkeler ortasındaki farklılıklar da bundan kaynaklanır.

EVVEL DENİZCİLER ARTIK GOOGLE KULLANIYOR
Merkator projeksiyonun popülerliği Google’ın da o metodu kullanıyor olmasıyla arttı lakin burada asıl maksat tüm dünyayı göstermek değil. Bu projeksiyonun özelliği formları yani kuzeyinizde, güneyinizde ne olduğunu mümkün olduğunca gerçekçi göstermesi. Merkator harita denizciler için çok fonksiyonel. Evvelce denizciler rotalarını hareketlerini belirlerken, ellerindeki harita ve pusula birbirine emsal açıda olduğu için bu projeksiyonu tercih ediyorlardı. Koordinatları yeri pozisyonu hesaplaması çok kolay olduğu için Google’ın da bunu tercih ettiğini düşünüyorum.

TÜRKİYE’DE ROBİNSON PROJEKSİYONU HAKİM
Türkiye’de haritalar, Harita Genel Müdürlüğü tarafından denetim edilir ve basılır. Harita Genel Müdürlüğü Dünya haritalarını göstermek için Robinson projeksiyonu kullanıyor. Yayınevlerinin bastığı haritalar çoğunlukla Robinson projeksiyonuyla basılmıştır. Her haritada kusur var fakat görsel manada baktığımızda Robinson tekniği Dünya’nın haline daha uygun üzere gözüküyor.
Kırtasiyelerde eğitim malzemesi olarak satılan kürelere model olarak baktığınızda modüllerin yapıştırılmasıyla Dünya’nın bütününün oluşturulduğunu görüyoruz. Kürenin üzerinde olduğu için ondaki kusur ölçüsü düzlem üzerindeki haritaya nazaran çok daha düşüktür.”