İkinci tur: Seçim ve sandık güvenliği rehberi

14 Mayıs seçimlerinde en çok tartışılan konulardan biri seçim güvenliği oldu. Kimi sandıkta başkasının yerine oy kullanıldığı iddia edilirken kimi sandıkların muhalefet tarafından izlenmediği, bazı sandıklarda sayım sırasında aksamalar meydana geldiği açıklandı. Muhalefet partileri pek çok sandıkta Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) itirazda bulundu.

CHP Cumhurbaşkanı seçiminde 2 bin 269, milletvekili seçiminde 4 bin 825 sandıkta uyuşmazlık tespit etti. Yeşil Sol Parti (YSP) aldığı oyların birçok kentte başka partilere yazıldığını belirterek “Yüksek Seçim Kurulu (YSK) bu sahtekârlığı düzeltmeli” çağrısı yaptı. Diyarbakır Silvan ve Şanlıurfa Siverek’te şehven MHP’ye yazılan YSP oyları iade edildi. Muhalefet seçim güvenliğini sağlayamamakla eleştirildi. Türkiye İşçi Partisi (TİP) de 4 milyon 200 bin oyun şaibeli olduğunu açıkladı.

Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ise Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında her sandıkta beş müşahide ihtiyaç olduğunu vurgulayarak çağrı yaptı: “28 Mayıs’ta seçim sabahı her sandıkta bu kez bir iki değil beş müşahide ihtiyacımız var. Hakkını yedirmeyecek çok daha fazla kadın ve erkek müşahide ihtiyacımız var. Bize oy verenlere çağrı yapıyorum.”

Bu, seçim günü kurulacak 192 bin sandıkta 960 bin civarında müşahit anlamına geliyor.

Millet İttifakı’nın Çarşamba günü gerçekleştirdiği ikinci tur zirvesinden de seçim güvenliği için seferberlik kararı çıktı. Millet İttifakı liderlerinin seçim günü sandık başında olacakları belirtildi.

Türkiye’de seçim sürecinde demokratik bir hak olan oy vermenin yanı sıra seçim sonrası tedbirler de önem taşıyor. Özellikle 2014’ten sonra seçmendeki seçim ve sandık güvenliği kaygısı arttı. Seçim ve sandık güvenliği için gönüllü oluşumlar ortaya çıktı.

Peki seçim ve sandık güvenliği önlemleri nelerden oluşuyor?

Müşahidin görevi ne?

Müşahit, sandık kurulunun toplanmasından itibaren, oy verme, sayım, döküm, tasnif ve tutanakların tutulması gibi işlemleri takip edip sandık kurulunun görevini kanuna uygun şekilde, şeffaf ve tarafsız olarak yürütüp yürütmediğini denetleyen, gerektiği yerlerde itiraz eden gönüllü gözlemcilere deniyor.

Sandık başı işlemlerini takip etmek üzere, siyasi partiler ve bağımsız adaylar müşahit gönderebiliyor.

Müşahit olabilmek için seçime katılan bir siyasi partiden müşahit belgesi temin etmek gerekiyor. O partiye üye olunması gibi bir zorunluluk yok. Seçim günü müşahit olarak görev yapabilmek için başvurulan parti tarafından verilen müşahit görev belgesi müşahidin yanında bulunması şart.

Müşahit olabilmek için gönüllü bağımsız platformlar tarafından da faaliyetler yürütülüyor.

Sandık kurulu nasıl oluşuyor?

Resmi Gazete’de yayımlanan genelgeye göre sandık kurulu kamu görevlileri arasından seçilen bir başkan, altı asıl ve altı yedek üyeden oluşuyor. Sandık kurulunun başkan dışındaki üyeleri son milletvekili seçimlerinde o ilçede en fazla oy alan beş partiden bildirilen isimlerle oluşturuluyor. Sandık kurulu başkanının göreve gelmemesi halinde, kamu görevlileri arasından belirlenen üyenin, bu üyenin de bulunmaması durumunda en yaşlı üyenin kurula başkanlık etmesi gerekiyor.

Sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına, sandığın konulduğu bina ve çevresi ise bina sorumlusuna ait.

Sandıkların kapanmasının ardından, oy sayım ve dökümü açık olarak yapılıyorFotoğraf: Dylan Martinez7REUTERS

Zarfların ve pusulaların mühürlenmesi sandık kurulunun görevleri arasında bulunuyor. Zarfların ve pusulaların mühürlendiği tutanak defterine yazılması gerekiyor.

Islak imzalı tutanak nedir?

Oy verme işlemi tamamlandıktan sonra sayım ve döküm açık olarak yapılıyor. Oy verme yerinde bulunan müşahitler sayım ve dökümü izleyebiliyor.

Tutanak doldurulduktan sonra, Sandık Başkanı ve Sandık Kurulu Üyeleri tarafından imzalanıp Sandık Kurulu mührü ile mühürleniyor. İmzasız ve mühürsüz tutanaklar geçersiz sayılıyor. Sandık sonuçları ıslak imzalı tutanak şeklinde tutulup ıslak imzalı oy tutanağı olarak adlandırılıyor.

Sandıklar tutanağa bağlandığında parti ve bağımsız platformların temsilcileri o tutanakların bir kopyasını alıp kendi sistemlerine yüklüyor ve vatandaşlar bu sistem üzerinden hangi sandıkta hangi partinin ne kadar oy aldığını görebiliyor.

YSK verileri nasıl yükleniyor?

Sandık sonu tutanakların düzenlenmesinden sonra ilçe ve il birleştirme tutanakları siyasi parti temsilcilerinin huzurunda düzenleniyor ve eş zamanlı olarak siyasi partiler ile paylaşılıyor.

YSK, Cumhurbaşkanı seçiminin ilk tur kesin sonuçlarını 19 Mayıs Cuma günü açıkladı. YSK’nın Seçim Bilişim Sistemi (SEÇSİS) seçim sonuçları kesinleşinceye dek vatandaşların kullanımına kapalı. Seçim sonuçlarının kesinleşmesinden sonra tüm sandık sonuçlarına ve ıslak imza tutanaklarına YSK’nın internet adresinden erişilebilecek.

Ancak SEÇSİS’e girilen bu veriler, Siyasi Parti Portalı (SİPPORT) üzerinden seçime katılan siyasi partilerle eş zamanlı olarak paylaşılıyor. Verilerin SEÇSİS’e girilmesi ve birleştirilmesi de ilçe seçim kurullarında siyasi parti temsilcileri huzurunda gerçekleşiyor.

İtiraz süreci nasıl işliyor?

Ellerindeki ıslak imzalı tutanakları YSK verileriyle karşılaştıran siyasi partiler ise sandıklardaki usulsüzlüklere yönelik çok sayıda itiraz başvurusu yaptı.

Sandık kurullarının yapmış olduğu işlemlere karşı ilçe ve il seçim kurullarına yapılacak itiraz ve şikâyet süreleri kanunda ve seçim takviminde belirtiliyor. Seçim takvimine göre, sandık kurullarının kararları ve tutanaklarına karşı sırasıyla ilçe seçim, il seçim ve en son da YSK’ya itiraz hakkı bulunuyor.

Cumhurbaşkanlığı ilk tur seçiminde bugün YSK itirazları görüşüp karara bağlayacak. Milletvekili genel seçiminde ise YSK’ya (il seçim kuruluna il birleştirme tutanaklarına karşı) son itiraz süresi 24 Mayıs Çarşamba günü saat 17.00’ye kadar yapılabiliyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?