Şili’de askeri diktatörlük kurbanları anıldı

Şili’de sosyalist devlet başkanı Salvador Allende’ye karşı düzenlenen askeri darbenin üzerinden tam 50 yıl geçti. General Augusto Pinochet liderliğindeki askeri diktatörlüğün (1973-1990) kurbanları başkent Santiago’da düzenlenen yürüyüşle anıldı. Yaklaşık 6 bin kişinin katıldığı geleneksel yürüyüş, kent merkezinde başladı. Allende’nin kabrinin bulunduğu mezarlıkta sona eren yürüyüşe, askeri cunta döneminde kaybedilen birçok kişinin yakını katıldı.

Yürüyüş korteji Şili devlet başkanlığı sarayı La Moneda’nın önünden geçtiği sırada göstericilerle polis arasında çatışma yaşandı. Şili hükümetinden yapılan açıklamada sarayın dış cephesinin tahrip edildiği ve bazı camlarının kırıldığı belirtildi. Polis göstericilere göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su ile müdahale etti. 11 kişi gözaltına alındı.

Yürüyüşe kısa süreyle katılan Şili Devlet Başkanı Gabriel Boric eylemdeki şiddet olaylarını kınadı. Sosyal medya platformu X üzerinden bir açıklama yapan Boric “Allende ve diğer pek çok Demokratın uğruna savaştığı şeye saldırmanın mantıksızlığı alçakçadır” dedi.

Fotoğraf: Martin Bernetti/AFP

Şili’de askeri darbe

Şili’de 1970 yılında devlet başkanlığı seçimlerini kazanarak iktidara gelen sosyalist lider Salvador Allende, 11 Eylül 1973 tarihinde General Augusto Pinochet liderliğindeki cuntanın düzenlediği askeri darbeyle devrildi.

11 Eylül 1973 günü La Moneda Sarayı’nı kuşatan darbeci askerlerFotoğraf: AFP/Getty Images

Askeri cuntanın sabah saatlerinde radyodan bir bildiri yayınlayarak yönetime el koyduğunu duyurması üzerine Allende saat 11 sularında radyodan halka hitaben bir veda konuşması yaptı. “Teslim olmayacağım” diyen Allende konuşmasında “Bu tarihi dönemeçte, halka olan sadakatimin bedelini hayatımla ödeyeceğim” dedi. Bu konuşmadan kısa süre sonra darbeciler, Şili devlet başkanlığı sarayı La Moneda’yı helikopterlerle bombaladı ve ardından kara birlikleri saraya girdi. Darbeci askerlerle Allende’nin yakın korumaları arasında yaşanan silahlı çatışmalar sonrasında 65 yaşındaki devlet başkanı bürosunda ölü olarak bulundu. Otopsi raporlarında Allende’nin silahıyla intihar ettiği tespit edildi.

Santiago de Chile’deki Şili Ulusal Stadyumu, askeri darbenin sembolü haline geldi. Darbeciler yaklaşık 40 bin siyasi karşıtını bu stadyumda topladı. Pek çok kişi bu stadyumun soyunma odalarında işkenceden geçirildi ve bazıları infaz edildi. Ünlü Şilili müzisyen Victor Jara da bu stadyumda öldürülenler arasında. Jara, görgü tanıklarının ifadelerine göre işkenceler esnasında Unidad Popular’ın Venceremos marşını söylediği için önce vahşice dövüldü. Elleri kırıldıktan sonra makineli tüfekle infaz edildi.

Salvador AllendeFotoğraf: AP/picture alliance

Şili’de 1988 yılına kadar iktidarda olan askeri cunta döneminde 1469 kişi kayıtlara kayıp olarak geçti. Bu kişilerin hangi şartlarda hayatlarını kaybettiği ve kalıntılarının nerede olduğu hâlâ bilinmiyor. Resmi rakamlara göre darbe sırasında ve askeri cunta döneminde öldürülenlerin sayısı 3 bini geçiyor. Yaklaşık 27 bin kişi cezaevlerine atıldı ve işkenceye uğradı.

General Pinochet 11 Mart 1990 tarihinde emekliye ayrılınca Şili demokrasiye döndü ancak diktatörlüğün ağır mirası ortadan kalkmadı. Pinochet’nin görevi bırakmadan önce geçirdiği yasa, 1973-1978 yılları arasında işlenen suçların yargılama konusu edilmesine engel oldu. Şili’de bu dönemde ordunun işlediği suçlar soruşturulamadı.

Şili’de halk askeri darbe konusunda karşıt görüşlere sahip. Yeni yapılan bir ankete göre halkın yüzde 36’sı askeri darbeyi destekliyor. Yüzde 41’lik bir kesim ise askeri darbeyi yanlış bulduğunu ifade ediyor. 20 yıldır düzenli olarak yapılan ankette askeri darbeyi desteklediğini ifade edenlerin sayısı her yıl bir önceki yıla göre arttı.

epd, AFP / EC, HT

Engelsiz internet erişimi için nasıl VPN kullanılır?