Atık sudan COVID-19 uyarı sistemi

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye Su Enstitüsü (SUEN) uyumunda Marmara Üniversitesi Etraf Mühendisliği Bölümü’nün yürütücülüğünü ve bilimsel danışmanlığını üstlendiği proje kapsamında atık sularda COVID-19’un varlığı araştırılıyor. Böylelikle virüsün bölgesel yayılımının ve seyrinin tespit edildiği bir erken ikaz sistemi oluşturuluyor.

Pandeminin şimdi başında, Nisan 2020’de başlayan projenin birinci kademesinde, Türkiye’nin 81 vilayetinde belirlenen 189 atık su arıtma tesisinin farklı noktalarından numune alındı ve laboratuvarlarda tahlil edildi. Haziran 2020’den itibaren ise ülkenin her bölgesini kapsayacak formda belirlenen 22 pilot vilayette çalışma nizamlı olarak sürdürülmeye başlandı. Atık sularda yapılan tahlille koronavirüs yoğunluğunun yanı sıra varyantların tespiti de sağlanıyor ve sonuçlar çok düşük, düşük, orta ve yüksek hadise yayılımını renklerle gösteren bir haritaya aktarılıyor. www.covid19.tarimorman.gov.tr adresiyle Tarım ve Orman Bakanlığı’nın resmi sitesinden yayınlanan harita üzerinde bölgelerdeki hadiselerin yoğunluğu görülebiliyor.

ATIK SULAR TOPLUMUN AYAK İZİNİ OLUŞTURUYOR
Proje yürütücüsü Marmara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bilge Alpaslan Kocamemi, pilot vilayetler içerisinde 15 milyonu aşkın nüfusu ve memleketler arası hava trafiğinin yoğunluğu nedeniyle İstanbul’un farklı bir yeri olduğunu, onun için İstanbul’a özel farklı bir harita hazırladıklarını söylüyor ve projenin ayrıntılarını şöyle anlatıyor:
COVID-19 virüsü öteki virüsler üzere insan vücuduna girdikten sonra dışkı ve idrar yoluyla dışarı atılıyor ve atılan dışkı ve idrar kanalizasyon sistemleri vasıtasıyla atık su arıtma tesislerine taşınıyor. İşte bu nedenle kanalizasyondan atık su arıtma tesislerine gelen atık suları ‘toplumun ayak izi’ olarak nitelendirebiliriz. Kelam konusu COVID-19 olunca atık suların bulaş riski taşıyıp taşımadığı soru işaretlerinden biri oluyor. Bunu da şöyle açıklayabiliriz, virüsler kendi içerisinde çeşitlilik gösterir fakat COVID-19 üzere protein bazlı virüslerin bedenden idrar ya da dışkı yoluyla dışarı atıldıktan sonra bulaş riski yok denecek kadar azdır.

HEDEFLENEN ERKEN İKAZ SİSTEMİ
Türkiye’nin genel haritasını çıkarabileceğini düşündüğümüz yoğunluktaki 22 vilayetten alınan atık su numuneleri DSİ tarafından soğuk zincir altında getirtildiği İstanbul ve Samsun’daki Tarım Orman Bakanlığı’na ilişkin Veterinerlik Araştırma Enstitüsü laboratuvarlarında rutin olarak incelenerek COVID-19’un yayılımı ve seyri tespit ediliyor. Bu noktada projenin amacının erken ihtar sistemi olduğunu belirtmekte yarar var. Nizamlı olarak yapılan PCR testlerinin hem laboratuvar kapasitelerinin hudutlu olması hem de ekonomik nedenlerle tüm topluma uygulanması maalesef mümkün olamıyor. Fakat bizim uyguladığımız atık sulardan tespit sistemi toplumun ayak izini oluşturduğu için bölge bölge virüs yoğunluğunu tam olarak çıkarmamıza imkan sağlıyor. Bu tespitin akabinde da bölge bazında tedbirler alınması mümkün hale geliyor. Ayrıyeten bu proje, COVID-19 ile hudutlu kalmak durumunda değil, atık su örneklerinde öteki virüslerin ve antibiyotik rezistans genlerinin tespiti için kullanılabilecek atık su epidemiyolojisi olarak isimlendirdiğimiz sistematik bir metodolojiden bahsediyoruz. Bu sistemin hayata geçmesi için COVID-19 salgını mecburiyetten doğan bir alan açtı ama ileriye dönük farklı tespitler için de kullanılabilir.”