Kazakistan’da huzursuzluk: Akaryakıta zam ülkeyi karıştırdı

KAZAKİSTAN’da başta LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı) olmak üzere akaryakıta yapılan astronomik artırımlar halkı isyan ettirdi. Cumhurbaşkanı Kasım Comert Tokayev, yaşanan hadiselerden hükümeti sorumlu tutarak dün Başbakan Askar Mamin’i vazifeden alması ve ülkede 19 Ocak’a kadar fevkalâde hal (OHAL) ilan etmesi durumu rayına oturtamadı. Tokayev’in halka hitaben yaptığı konuşma sonrasında Kazakistan’ın en büyük kenti Almatı’da iki hükümet binası göstericiler tarafından işgal edilerek ateşe verildi. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, çıkan çatışmalarda 8 güvenlik görevlisinin hayatını kaybettiğini, 317’sinin yaralandığını açıkladı.

FİYAT ARTIŞINA ÖFKE

31 Aralık’ta litre fiyatı 60 Tenge (yaklaşık 1.86 TL) olan LPG, 1 Ocak’ta 120 Tenge’ye (yaklaşık 3.72 TL) çıktı. LPG’ye yüzde 100’lük artırım, 2 Ocak’ta Hazar kıyısında yer alan petrol üretim kenti Aktau halkını sokağa döktü. En büyük kent Almatı, başşehir Nursultan, Karaganda, Çimkent, Kökteşav, Beynau kentlerine de yayılan prostestolar dün şiddetlenerek devam etti.

ALMATI’DA OLAYLAR

Almatı’da belediye binası önünde toplanan 20 bin kadar göstericiye polis ses bombalarıyla karşılık verdi, silah sesleri duyuldu. Cumhurbaşkanı Tokayev’in OHAL ilanının akabinde bir küme gösterici, cumhurbaşkanı temsil binası ile belediye binasına girerek yangın çıkardı. Hareketler devam ederken Aktau ve Almatı kentinde LPG fiyatını eskisi üzere 60 değil, 50 Tenge’ye düşürüldüğünü ilan edildi. Üç aylığına akaryakıt dahil 19 temel tüketim eserinin fiyatını dondurma kararı alındı. Göstericiler, Nursultan Nazarbayev’i kast ederek “İhtiyar artık git” sloganları atarken Tokayev, Nazarbayev’in Güvenlik Kurulu Başkanlığı’ndan alındığını duyurdu.

TOKAYEV: TERÖRİST İŞGAL

Cumhurbaşkanı Tokayev, Ulusal Güvenlik Komitesi Lideri dahil bir dizi yetkiliyi vazifeden aldı. Protestoları “terörist kümelerin işgali” olarak nitelendiren Tokayev; Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan’ın bulunduğu Kolektif Güvenlik Muahedesi Örgütü’nden (CSTO) askeri yardım talep ettiğini açıkladı. Tokayev ile telefonda görüşen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, örgüt üyeleriyle istişarelere başladıklarını duyurdu.

NAZARBAYEV VAZİFEDEN ALINDI

– Kazakistan’da halkı isyan ettiren yalnızca son artırımlar değildi. Petrol ve doğalgaz zengini Kazakistan, Nursultan Nazarbayev liderliğinde 1993 yılında ABD ve İngiltere ile “Tengizchevroil” isimli bir ortak petrol şirketi kurdu. Amerikan Chevron yüzde 50, İngiliz Exxon Taşınabilir yüzde 24, Kazakistan KazMunayGas yüzde 20 ve Rusya’dan LukArco şirketi iştirakte yüzde 20 pay sahibi oldu.

– Dev paydaşlık, petrol ve doğalgazın çıkarılmasında Batı’nın çağdaş teknolojisini kullandığı için işgücüne gerek kalmadı. Kazakistan’ın güneybatısında önemli işsizlik baş gösterdi.

– Yeni yıldan evvel bu durum daha da berbatlaştı. Memleketler arası şirketlerle yerli oligarklar doğalgaz piyasasını tıpkı son aylarda Avrupa’da olduğu üzere hür spot piyasaya çevirdi. Ortalarındaki kartel mutabakatıyla açık arttırmada satılan gazın fiyatı bir günde tepe yaptı. Ayaklanmanın petrol üretim bölgesinde çıkmasının en önemli nedeni de bu oldu.

– Kazakistan’da durumu yumuşatacak bir muhalefet de bulunmuyor. Siyasi gözlemciler, ülkede 2 Ocak’ta başlayan protestoların dizginlenmesinin güç olacağını lisana getiriyor. Rusya’daki siyasi analistler ise ayaklanmanın Rusya ile Batı ortasında önümüzdeki günlerde yapılacak kritik görüşmeler öncesinde Moskova’nın elini zayıflatmak için çıktığı görüşünü savunuyor.

– Öte yandan 9 Mart 2019 tarihinde Nursultan Nazarbayev Cumhurbaşkanlığı vazifesini kendi aldığı kararla Kasım Comert Tokayev’e bırakmıştı. Kazakistan Güvenlik Kurulu Lideri olarak ipler Nazarbayev’in elinde kalmaya devam etti. Protestolar sonrası ise Nazarbayev’in bu vazifeden alındığı duyuruldu.

OLAYLAR ALMATI HAVALİMANINA SIÇRADI

protestolar Türk şirketi TAV’ın işlettiği Almatı Havalimanı’na sıçradı. Gece saatlerinde havalimanına giren aksiyoncular seferlerin iptal edilmesine neden oldu. Lokal kaynaklar havalimanında iki Kazakistan askerinin öldüğünü aktardı. Son duruma dair Hürriyet’e bilgi veren Türkiye’nin Almatı Başkonsolosluğu, işletmeci TAV ile irtibatta olduklarını, bugün akşam prestijiyle havaalanında operasyonların olağana dönmesinin beklendiğini bildirdi. Açıklamada, “Güvenlik güçleri havalimanında denetimi tekrar sağladı. Türk Hava Yolları’nın aslında dün uçuşu yoktu. Bugünse sadece bir kargo seferi var, olağan biçimde yapılmasını bekliyoruz” denildi. Konsolosluk yetkilileri Türkler’den olumsuz etkilenen olmadığını, şu evrede tahliye uçuşu planlanmadığını da belirtti. (Muhammed KAFADAR)

TÜRK DIŞİŞLERİ: TAKİP EDİYORUZ

Dışişleri Bakanlığı Kazakistan’da yaşanan olaylarla ilgili yayımladığı açıklamada özetle şöyle dendi: “Kazakistan’daki protesto aksiyonlarını yakından takip ediyoruz. Dost Kazakistan’ın istikrarına değer atfediyoruz. Kazakistan idaresinin bu krizin üstesinden geleceğine yönelik inancımız tamdır.”