‘Kelebek’ etkisi

Otomotiv dalı kıymetli bir dönüşümden geçiyor. Bir yandan sıfır emisyona geçiş için elektrikli, hibrit ve hidrojen motorlu araç çalışmaları artarken, bir yandan da birbirleriyle haberleşen ve büsbütün otonom formda ilerleyebilen araçlar için basamaklar süratlice çıkılıyor. Tüm bunlar olurken araçların dizaynları da değişiyor. Bilhassa elektrikle çalışan araçlarda enerjiyi mümkün olduğunca verimli kullanmak değerli olduğu için rüzgârı en güzel formda aktaran daha kolay ve yuvarlak çizgili dış dizaynlar yaygınlaşıyor. Lakin, son devirde otomotiv sanayisinde tasarımı değişen kıymetli bir kesim daha var ki, hem dalı hem de şoförleri ikiye bölmeyi başardı. Tartışmanın odağında tasarımı tabiri caizse “yeniden icat edilen” direksiyonlar var. O denli ki, birinci içten yanmalı motora sahip arabanın üretildiği (Mercedes-Benz Patent Motorwagen) 1885’ten bu yana yuvarlak dizaynla kullanılan direksiyonların yerini, ‘kelebek’ diye isimlendirilen, üst kısmı olmayan direksiyon dizaynları almaya başladı.

Kelebek dizaynlı direksiyonu seri üretim modellerinde sunan birinci marka Tesla oldu. 2021 yılında amiral gemisi Model S’i yenileyen marka, ‘York’ ismini verdiği yeni kelebek görünümlü direksiyon sistemini de tanıttı. Bu sistem alışılagelmiş direksiyonların bilakis üst kısmı büsbütün kesik bir yapıdaydı. Görenlerin birinci reaksiyonu, direksiyonun bir kaç çeşit çevirilmesi gereken hareketlerde ve ani durumlarda güvenlik meseleleri yaratabileceği oldu. Tesla ise bu dizaynın, aracın ileri görüş açısını güzelleştirdiğini ve yerleşik kameraların şoförün göz hareketlerini daha gerçek izlediğini söyledi. Şu anda Model S ve Model X’te sunulan kelebek direksiyon simidiyle ilgili birinci kullanıcı yorumları, bilhassa geri hareketlerde direksiyonun şoförleri bir oldukça zorladığı tarafında birleşiyor. Üstelik toplumsal medyaya yansıyan birkaç görüntü, şoförlerin kelebek direksyonlarla dönüşlerde bir epey düşünceler çektiğini gözler önüne serdi. Elhasıl bu direksiyon dizaynına alışmak için şoförlerin kas hafızalarını yine eğitmeleri gerekiyor.

JAPONLAR DA KATILDI

Tesla’nın akabinde kelebek direksiyonu, seri üretim modellerine taşıyanlar Japonlar oldu. Japon üretici Toyota kısa müddet sonra satışa sunacağı elektrikli arabası bZ4X’le birlikte yeni kelebek direksiyonunu da birinci defa gösterdi. Bu direksiyon da tıpkı Tesla’da olduğu üzere üst kısmı büsbütün kesik özgün bir kelebek dizayna sahipti. Akabinde, geçtiğimiz haftalarda Toyota’nın bünyesindeki premium araba üreticisi Lexus’un, bZ4X ile birebir platformu paylaşan RZ 450 modeli de kelebek direksiyonla birlikte dünyaya tanıtıldı.

Marka ‘One Motion Grip’ isimli direksiyon teknolojisini opsiyonel yani isteğe bağlı sunacağını açıkladı. Lakin, Lexus direksiyon sisteminde (Tesla’dan farklı olarak) mekanik ilişkiyi ve direksiyon kolonunu büsbütün ortadan kaldırdığını ve direksiyon açısını araba suratına nazaran ayarlayabilen bir sistem geliştirdiğini bildirdi. Yurtdışından gelen birinci bildirimler de Lexus’un kelebek direksiyonun Tesla’ya nazaran daha kolay alışılabilir olduğu istikametinde lakin tekrar de önemli bir öğrenme müddeti gerektirdiğinin altı çiziliyor.

Yeni direksiyon denemeleri ‘kelebek etkisi’ ile öteki markalara da yayılır mı bilinmez ancak önümüzdeki yıllarda Türkiye’de de bu direksiyonları göreceğimiz kesin. Öte yandan, hem uzmanlar hem de şoförler kelebek direksiyonla ilgili keskin bir ayrım yaşıyor. Bu ayrımın temelinde ise güvenlik telaşları yatıyor. Bir kesim kelebek direksiyonların ani hareketlerde ve rutin dönüşler esnasında sürüş güvenliğini riske atabileceğini belirtirken, bir kesim ise yeni tasarımı başarılı buluyor.

SÜRÜŞ TEKNİĞİ UZMANLARI NE DİYOR?

Kelebek direksiyonlarda fikir aslında epeyce kolay. Firmalar bu durumu şöyle savunuyor, “Teknolojinin gelişmesi ve otonom sürüş özelliklerinin yaygınlaşmasıyla araçlar sürüşün kıymetli bir kısmını kendi kendine gerçekleştirecek. Bu nedenle kabin içerisinde aslında tam manasıyla bir direksiyona gerek kalmayacak. Üstelik, kelebek direksiyonlarla, şoförlerin davranışlarını izlemek ve göz hareketlerini algılamak daha kolay olacak. Bu sayede sürüş güvenliği arttırılacak.”

Lakin, olağan bir direksiyonda hareket esnasında ‘elden ele’ verilen direksiyon hareketini kelebek direksiyonda yapmak imkânsız hale geliyor. Bu, sürüş güvenliğiyle ilgi soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Hususla ilgili görüşlerini aldığımız İleri Sürüş Teknikleri Uzmanı Yener Gülünay ise, “Yeni kuşak araçlarda güvenlik sistemleri ve takip araları bilgisayarla otonom olarak takip ediliyor. Hasebiyle kimi vakit isteseniz dahi aracı savurmak, yoldan çıkarmak imkânsız hale geliyor. Lakin, yüzde 100 güvenmek her vakit hakikat değil. Ani hareketler yapılması gereken durumlarda yahut bir biçimde denetimi kaybettiğimiz anlarda, nelerle karşılaşacağımızı şimdi bilmiyoruz. Yaygın halde kullanılınca daha düzgün öğreneceğiz. Şimdilik kesin bir lisanla sakıncalı diyemeyiz lakin sürüş güvenliğini riske atma ihtimali var” yorumunda bulundu.