Schengen vizesi almak neden zorlaştı?

Avrupa Birliği (AB) ülkelerine Türkiye vatandaşlarının girişi için gerekli olan Schengen vizesi ile ilgili şikayetler son dönemde yoğunlaştı. Çoğu AB’ye üye olan ülkelerin oluşturduğu Schengen bölgesi ülkelerine giriş için istenen vize için Türkiye’den yapılan başvuru sayısının ve ret oranlarının son yıllarda arttığı gözlemleniyor.

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) üyesi ve TBMM Sanayi Komisyonu Başkanı Ziya Altunyaldız’ın verdiği bilgilere göre 2014 yılında yüzde 4 olan Schengen vize reddi, 2020’de yüzde 12,7’ye yükseldi. SchengenVisaInfo.com internet sitesinin derlediği istatistiklere göre de 2020 yılında Türk vatandaşlarının yaptığı vize başvurularının reddedilme oranı 13,78 iken bu 2021 yılında yüzde 19’a çıkmış durumda.

Yine aynı sitenin hesaplamasına göre, son beş yılda reddedilen vize başvuruları nedeniyle Türk vatandaşlarının yaptıkları harcamalar nedeniyle kaybettiği miktar ise toplam 26 milyon euroya ulaşmış durumda. Schengen vizesi alabilmek için istenen ücret 80 euro. Euro olarak alınan bu ücret başvuru kabul edilmezse kişiye geri ödenmiyor. Buna karşılık AB ülkelerinin Türkiye’den yapılan başvurulardan elde ettiği gelirin 315 milyon euronun üstünde olduğu tahmin ediliyor.

Bu arada Londra merkezli bir yatırım ve vatandaşlık danışmanlığı şirketi The Henley Passport Index sıralamasında 110 puanla Türkiye pasaportu 199 pasaport arasında 54’üncü sırada yer alıyor.

Altunyaldız: Ek bilgi talebi mekanizması işletilmeli

Schengen vizesi ile ilgili yaşanan sıkıntılar Haziran ayı sonunda düzenlenen AKPM oturumunda AKP Konya Milletvekili Ziya Altunyaldız tarafından dile getirilmişti. Altunyaldız’ın raportör olarak hazırladığı Schengen sistemi raporu AKPM Yaz Dönemi Genel Kurulu sırasında Komisyon toplantısında kabul edilmişti.

Türkiye Cumhuriyeti pasaportuFotoğraf: picture-alliance/dpa/D.Naupold

DW Türkçe’ye raporu hakkında bilgi veren Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nin uygulamadaki noksanlıkları sebebiyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde güvence altına alınan ‘seyahat etme özgürlüğü, kişisel bilgilerin kullanımında özel ve aile hayatına saygı’ gibi temel insan haklarında ihlaller gözlemlendiğini belirtiyor.

Schengen bölgesi üye devletleri kendi bölgelerine giriş yapacaklara ilişkin kararı vermeye yetkili olsa da bu kararı verirken yalnızca AB hukuk düzenine değil aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne olan bağlılıklarını da unutmaması gerektiğini söyleyen Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nde yer alan bilgilerin diğer uygulamalar ve veri tabanlarınca da kullanıma açılmasının kişilerin özel ve aile hayatına saygı hakkını da ihlal edebildiğine dikkat çekiyor.

“Kişisel verilerin kontrolünün etkinliği, vize başvurusuna yönelik verilerin kararın tarafsızlığı ve süreçte şeffaf bir izleme ve doğrulama mekanizmasının varlığı çok önemli” diyen Altunyaldız, ayrıca çok sık karşılaşılan bir soruna çözüm olarak Schengen ülkelerine girişinin kabul edilmemesi ya da kısa süreli vize reddinden önce bilgilerin doğrulanması için “ek bilgi talebi mekanizmasının” işletilmesini de öneriyor.

Altunyaldız’ın raporunun kabul edilmesiyle AKPM, AB ülkelerini Schengen değerlendirme mekanizmasının revizyonunu mümkün olan en kısa sürede sonuçlandırmaya davet etmişti.

“Ne olursa olsun gideyim düşüncesi var”

Vize başvurusu reddedilenlerden biri de mesleki deneyim kazanmak için Almanya’ya gitmek isteyen 24 yaşındaki Berfu Sapmaz. Üniversiteden yeni mezun bir genç olan Sapmaz, mezun olmasının ardından tanıdıkları vasıtasıyla Almanya’da kendisi için hem staj yapabileceği hem de belki ilerde çalışabileceği bir iş imkanı bularak vizeye başvurduğunu söylüyor.

Ancak geçen yıl Ocak’ta yaptığı başvurusu staj için alacağı maaşın yetersiz bulunması, Almanca dil seviyesi gibi nedenlerle kabul edilmemiş ve Sapmaz şu anda Almanca kursuna giderek bu eksikliklerini tamamlamaya ve yeniden başvuru yapmaya hazırlanıyor.

Almanya son dönemde Türkiye’den yapılan başvurulara verilen ret yanıtlarının ve bekleme sürelerinin uzunluğu ile eleştirilen ülkeler arasında. Özellikle son yıllarda gerek ekonomik gerekse farklı nedenlerle Almanya’da yaşamak isteyenlerin sayısında gözle görülür bir artış var. Ancak Türkiye’de son yıllarda yeşil ve diplomatik pasaport hakkı tanınan kişilerin kapsamının çok genişletilmiş olması da soru işaretlerine yol açıyor.

İzmir merkezli seyahat acentası sahibi olan Ogün Söylegüzel, Schengen vizesi almanın aslında eskiden beri zor olduğunu ancak özellikle pandeminin ardından başvuruların artması ile birlikte ret oranlarının da arttığını ifade ediyor.

Pandemi boyunca 2 yıl gerek turizm amaçlı gerekse iş amaçlı seyahatlerin durduğunu ve bir şişkinlik oluştuğunu hatırlatan Söylegüzel, başvurulara ret yanıtlarının gelmesinin sebebini şöyle aktarıyor:

“Ülkedeki yaşam koşullarının uygun olmaması nedeniyle özellikle genç ve orta nesil yurtdışına gitmek için bir can atma durumuna geldi. Herkes, ‘benim koşullarım uygun, bankada param var, sigortamı şuradan göstereyim’ diyerek hazırlanmadan başvurunca ret sayıları da arttı.”

Söylegüzel, “ne olursa olsun gideyim” düşüncesiyle eğitim, evlilik, çalışma gibi çok sayıda gerekçeyle yapılan başvuruların sayısının çok arttığını belirterek ancak AB’nin de Türkiye’den yurtdışına iltica etmek isteyen insanların varlığını gördüğünü söylüyor.

SchengenVisaInfo.com internet sitesi verilerine göre, Schengen ülkelerine Türkiye’den yapılan başvuru sayısı 2017 yılında toplam 971 bin 895, 2018’de 879 bin 240, 2019 yılında 906 bin 862 iken bu rakam pandemi yılı olan 2020’de 239 bin 099’a düşmüş. Sitede 2022 yılına dair veriler henüz yayınlanmazken, pandeminin sürdüğü 2021 yılında Almanya’ya yaklaşık 95 bin, Fransa’ya 45 bin, Yunanistan’a 38 bin, İtalya’ya ve Hollanda’ya yaklaşık 20 bin, İspanya’ya 10 bin civarında başvuru yapılmış.

Vize yanıtı alma süreci de uzadı

Vize alım süreci ile ilgili eleştirilen noktaların birisi de vize alım sürelerinin çok uzaması. Vizeye eğitim ya da fuar amaçlı başvurup gitmesi gereken işe ya da okula vizesi geç glediği için gidemeyenlerin sayısının da bundan dolayı arttığı gözleniyor.

Uzun yıllardır vize almak isteyenlere hizmet sağlayan Söylegüzel, özellikle Almanya’nın eskiye kıyasla daha uzun sürede vize verdiğini belirterek, pandemi öncesinde 10-15 günde alınabilen vizenin gelmesinin şu anda 50-55 güne kadar uzayabildiğine işaret ediyor.

Söylegüzel, son zamanda herkesin vize için Yunanistan’a yüklendiğini, ancak AB’nin giriş kapısı olarak görülen Yunanistan’ı uyardığını belirterek Yunanistan vizesi ile Almanya’ya girişlerde sorun yaşanabildiğini kaydediyor.

İstanbul’daki Alman Başkonsolosluk binası Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/E. Gurel

Başvurularda nelere dikkat edilmeli?

Peki başvurularda dikkat edilecek hususlar neler olmalı ve sıklıkla yapılan hatalar neler?

İstenen bütün belgeleri tamamladığı halde başvurusuna itiraz gelenlerin varlığının hatırlatılması üzerine Söylegüzel, sistemin sadece bankadaki paraya ya da bunun miktarına değil ayrıca bu paranın ve kişinin vize geçmişine baktığını vurgulayarak şunları söylüyor:

“‘Param var, malım var, bana neden vize verilmiyor’ deniyor ama sistem sadece bankadaki paraya, evraka bakmıyor. Geçmişine bakıyor senin. Bu kişi mesela hiç vize almamış şimdiye kadar, bu bir eksi. Yaşa bakıyor, bekar mı evli mi? Son işyerinde kaç aydır sigortalı? İltica etmek için şirket kuran insanlar bile var.”

Söylegüzel, vize geçmişi, iş durumu yani uzun süre çalışmak, yaşın çok geç olmaması gibi noktaların vize almada önemli olduğunu belirtiyor ve zaman zaman gerçekten haksız yere ret gelen ya da kısa süreli vize verilebilenler olduğunu ancak bunların çoğunun yapılan itiraz ile düzeltilebildiğini söylüyor.

Türkiye’ye vize muafiyeti yok

AB, 50’den fazla ülkenin vatandaşlarına ikili anlaşmalar kapsamında 90 güne kadar vize serbestisi tanıyor. Ancak Türkiye’nin üyelik müzakerelerinin fiilen durması ve 2016 yılı Mart ayında AB ile Türkiye arasındaki mülteci mutabakatında belirlenen kriterlerin Türkiye tarafından karşılanmamış olması nedeniyle Türk vatandaşları için böyle bir kolaylık bulunmuyor.

Ankara, AB ülkelerine vize muafiyetini elde etmek için 2013 yılında başlatılan diyalog süreci kapsamında Türkiye tarafından atılması gereken 72 kriteri içeren Vize Serbestisi Yol Haritası’nın büyük bölümünü tamamladığını söylerken, kalan bazı kriterlerde ise henüz gerekli adımları atmadı.